Böbrek Taşı

Böbrek Taşı

Böbrek taşı nedir?

Boşaltım sisteminin en önemli organları olan böbreklerin vücutta metabolizma sonucu oluşan atıkların uzaklaştırılması başta olmak üzere birçok önemli görevi vardır. Bu nedenle böbreklerdeki en ufak bir problem tüm vücudun çalışmasını büyük ölçüde etkiler. Böbrek hastalıkları arasında yer alan ve sıklıkla karşılaşılan böbrek taşı hastalığı; Asya ve Uzak Doğu bölgesinde daha az görülmekle birlikte Hindistan, Orta Doğu ve ülkemizde yaygın bir sorundur. Tedavi edilmediği takdirde böbrek kaybına neden olabilecek bu hastalığın zamanında teşhis ve tedavisi son derece önemlidir.

Her yıl on milyon kişi böbrek taşı nedeniyle hastanelere başvuruyor. Erkeklerde böbrek taşlarının kadınlardan daha yaygın olduğu sıklıkla söylenmektedir. Genellikle birincil belirtiler 30 yaş civarında ortaya çıkmaya başlar. Obezite, diyabet ve yüksek vital bulgular gibi diğer hastalıklar böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlar.

Böbrek taşı neden olur?

İdrarda çok çeşitli atıklar vardır. Bu atıklar az miktarda sıvı içerisinde yoğunlaşırsa, atıklar yavaş yavaş kristalleşir ve bu da böbrek taşı oluşumuna neden olabilir. Çoğunlukla bu atıklar idrarla birlikte atılır ve taş oluşumu olmaz. Ancak risk faktörlerinin varlığında ve gereğinden az sıvı alımının olduğu durumlarda böbrek taşı oluşumu hızlanır ve bu nedenle taşlar belli bir noktadan sonra idrar yolundan geçemeyecek boyutlara ulaşabilir ve hatta idrar yolunu tıkayabilir. Bu taşları oluşturan kimyasallar kalsiyum, oksalat, üre, sistin, ksantin ve fosfattır.

Diyet, metabolik bozukluklar, yetersiz sıvı alımı veya sıvı kaybı gibi birçok faktör ve bazı ilaçlar böbrek taşlarına neden olabilir.

Bu faktörlerin dışında idrar taşı oluşumuna neden olan faktörler arasında,

*Aile sağlığı geçmişi

* Yüksek proteinli diyetlerin uzun süreli uygulanması

* Yetersiz sıvı alımı

* Obezite

* Diğer böbrek hastalıkları veya böbrek anomalileri

* Bağırsak ameliyatları

* Kilo kaybı için mide ameliyatları

* Yüksek tuz ve şeker tüketimi

* Bazı migren ve depresyon ilaçları

* Metabolik sendromlar

* Bazı takviyelerin fazla alınması (D vitamini, kalsiyum vb.)

* Gut

* Yetersiz fiziksel aktivite

*İdrar yolu enfeksiyonları gibi faktörler de söz konusudur.

Böbrek taşı belirti ve semptomları nelerdir?

Böbrek taşları uzun süre herhangi bir belirti göstermeyebilir. Ancak aniden başlayan sırt ve karın ağrısı, böbrek taşlarının en büyük göstergelerinden biridir. Taşlar idrar yoluna doğru hareket ettiğinde bazı durumlarda semptomsuz veya çok az semptomla vücuttan atılır. Bununla birlikte, daha büyük taşların varlığı böbrek, üreter, mesane veya üretrada idrar birikmesine neden olabilir. Bu da sıklıkla ağrıya sebep olur. İlerlemiş vakalarda taşlar yolu tıkarsa daha ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Böbrek taşlarının yaygın belirtileri genellikle şu şekilde sıralanır:

* Sırtta kaburgaların alt kısmında ağrı

* Alt karın bölgesine yayılan ağrı

* İdrar yaparken yanma ve ağrı

* Mide bulantısı

* Kusma

* İdrarın yapısında, renginde ve yoğunluğunda değişiklik (bulutlu, kötü kokulu idrar)

* İdrarda kan

Enfeksiyon varlığında bu semptomlara ateş ve titreme eşlik edebilir. Böbrek taşları vücuda herhangi bir zarar vermeden çoğunlukla idrar yoluyla atılır. Ancak idrarla atılamayan tekrarlayan taşlar için de tedavi gerekebilir.

Böbrek taşı nasıl teşhis edilir?

Böbrek ağrısı ile başvuran hastalara önce fizik muayene yapılır ve ailede daha önce böbrek taşı olup olmadığı araştırılır. Daha sonra kan ve idrar analizi ile birlikte bazı görüntüleme teknikleri kullanılarak kesin tanı konulur. Kan ve idrar tahlili ile böbreklerde herhangi bir hasar olup olmadığı anlaşılmaya çalışılır. Kandaki kalsiyum, fosfor ve asit seviyelerine bakılır. Zaman zaman hastadan 24 saatlik idrar tahlili de istenebilir.

Bilgisayarlı tomografi (BT), böbrek taşı tanısında kullanılan görüntüleme yöntemlerinden biridir. Ayrıca tanı için böbrek, üreter ve mesane bölgesinin röntgeni de istenebilir. Bu sayede taşın boyutları ve yeri gösterilir ve mevcut taşlar için nasıl bir tedavi planı izlenmesi gerektiğine karar verilir. Ancak bilgisayarlı tomografide radyasyona maruz kalma oranının yüksek olması nedeniyle hamilelerde ve gençlerde bu yöntemin kullanımında dikkatli olunmalıdır. Bu nedenle hamilelerde bilgisayarlı tomografı yerine ultrason tercih edilmektedir.

Bazı durumlarda doktorlar, IVP (İntravenöz Pyelografi) adı verilen renklendirme yöntemi kullanılarak çekilen bir röntgen filmine bakarak da böbrek taşlarını teşhis edebilirler. Ancak bazı hastalarda IVP toksisiteye (zehirlenmeye) neden olduğundan ve tanı süresi uzadığından bu yöntemin artık tercih edilmediğini söyleyebiliriz. Her vaka için farklı görüntüleme ve tanı yöntemleri de gerekebilir. Bu nedenle hastanın durumuna ve hastalık öyküsüne göre hangi görüntüleme yönteminin kullanılacağına doktorun karar vermesi en doğrusu olacaktır.

Böbrek taşı nasıl tedavi edilir?

4 mm'den küçük taşların %90'ı hiçbir müdahale olmaksızın kendiliğinden düşer. Genellikle 4-7 mm arasındaki taşların yarısının ve 8 mm'den büyük taşların nadiren kendiliğinden düştüğü söylenir.

İdrar yolunda idrar taşı hareket etmeye başlamışsa ve müdahale gerektirecek kadar küçükse, hastalara bol su tüketmeleri ve hareket etmeleri önerilir. Ağrı kesiciler ile taşın düşmesi sırasında yaşanabilecek sorunların azaltılması hedeflenir . Ancak 5 mm'den büyük taşlarda genellikle müdahaleye başvurulur. Taşın yeri ve büyüklüğü, hastanın sağlık durumu ve yaşına göre gerekli müdahaleye ürolog karar vermelidir.

  • İlaç tedavisi

Böbrek taşlarının varlığında ağrıyı azaltmak ve rahatsızlığı gidermek için hastalara sıklıkla bazı ağrı kesiciler verilir. Özellikle ibuprofen tarzı ağrı kesiciler tercih edilmektedir. Bazı durumlarda, doktorlar taşın geçmesine yardımcı olmak için bazı ilaçlar da reçete edebilir. Bu ilaçların başında alfa blokerler gelir. Üreter içindeki kasları gevşetmek için verilen bu ilaçlar taşın vücuttan atılma yöntemini kolaylaştırır. Vücutta ürik asit fazlalığı olduğu durumlarda idrarın asitliğini azaltmak için ilaç tedavisi de uygulanabilir.

  • Ameliyatsız müdahaleler

ESWL (Extracorporeal Shockwave Lithotripsy) yöntemi böbrek taşlarının tedavisinde kullanılan ve ameliyat gerektirmeyen yöntemlerin başında gelmektedir. Vücut dışından verilen şok dalgaları ile taşın kırılma işlemi olarak tanımlanabilecek ESWL yönteminde işlem sonrası tekrar bilgisayarlı tomografi çekilir ve işlemin başarılı olup olmadığı kontrol edilir.

Diğer tüm müdahale ve işlemlerin yetersiz kaldığı veya hastaların durumuna eşlik eden başka hastalık veya anomalilerin varlığında veya taşların çok büyük olduğu durumlarda böbrek taşlarının tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulur.

  • Cerrahi müdahaleler

Perkütan nefrolitotomi (PNL) böbrek taşı ameliyatına verilen isimdir. Bu ameliyata ayrıca kapalı böbrek taşı ameliyatı denir. Sırttan küçük bir kesiden ve gelişmiş tıbbi aletler yardımıyla böbrek taşlarının alınmasını sağlayan bir müdahaledir. Genel anestezi altında yapılır. Hastanın birkaç gün hastanede kalması gerekebilir.

Üreteroskopi, böbrek taşlarını vücuttan cerrahi olarak çıkarmak için başka bir yöntemdir. Üretra veya böbreğe, ucunda ışıklı bir kamera bulunan üreteroskop adı verilen bir tüp aracılığıyla ulaşılır. Bu operasyon kapalı böbrek cerrahisinde olduğu gibi genel anestezi altında yapılır.

Paratiroid bezi operasyonu, böbrek taşlarının tedavisinde kullanılan cerrahi müdahale yöntemlerinden biridir. Paratiroid bezleri vücuttaki kalsiyumun dengelenmesinden sorumludur. Bazı fosfat taşları paratiroid bezlerinin aşırı çalışması sonucu oluşur. Hiperparatiroidizm durumunda bu bezlere müdahale edilerek bezlerin fazla hormon üretmesi engellenir ve böylece idrar taşı oluşumu azaltılabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir.

Böbrek taşından şüphelenilmesi durumunda hangi bölümden randevu alınır?

Böbrek taşı belirtileri gösteren bir kişinin hastanelerin Üroloji bölümünden randevu alması en uygunudur.

 

Yazının kaynakları:

Sosyal Medya'da Paylaş

Yazar Hakkında

CEPTE SAĞLIK

Cepte Sağlık; online aile sağlığı merkezidir. Türkiye'nin en büyük Fiziksel, Mental ve Sosyal Sağlık Platformunda yüzlerce alanında uzman doktor veya psikolog ile hemen online görüşme yapabilir, evde ...

WhatsApp