Şizofreni nedir?

Şizofreni, bireyin davranışlarını, hareketlerini, gerçeklik algısını ve düşüncelerini bozan, ailesi ve sosyal çevresiyle olan ilişkilerini ciddi şekilde etkileyen bir psikiyatrik bozukluktur. Ciddi ve kronik bir hastalık olabilen şizofrenide hastalar gerçeğe referansını kaybetme, farklı davranışlar sergileme, gerçek dışı olaylara inanma ve kişiliklerini değiştirme eğilimindedir. Ömür boyu süren bir hastalıktır ve bu nedenle sürekli tedavi gerektirir. Doğru tedavi ile şizofreni hastalarında, hastalık genellikle kontrol altına alınır. Bu sayede hastalar sağlıklı birer birey olarak yaşamlarını sürdürebilmekte, sosyal ilişkilerinde ve iş hayatında başarıya ulaşabilmektedir. En ufak bir ihmal hastalığın tekrarını tetikleyebileceğinden tedavi süreci özen ve hassasiyet gerektirir. Bu nedenle hastalığı kontrol altında olan kişilerin düzenli olarak psikiyatrik muayeneden geçmeleri gerekmektedir.

Şizofreni, hastaların gerçek ve gerçek olmayan olayları ayırt edememesine neden olan ve sağlıklı düşünce akışı, duygu kontrolü ve normal davranışa müdahale eden ciddi bir beyin hastalığı olarak bilinmektedir. Çoğu zaman yavaş gelişir. Erken tanı ve tedavi son derece önemlidir, ciddi komplikasyonlar gelişmeden hastalığın kontrol altına alınmasını sağlar. Hastalık genellikle çarpık düşünceler, halüsinasyonlar, korku ve paranoyadan oluşur. Medyanın, dizilerin ve filmlerin hikayeleri şizofreni hastalarını toplumda agresif ve tehlikeli bir şekilde tanıtsa da aslında durum çoğu zaman böyle değildir. Şizofreni hastalarında bölünmüş veya çoklu kişilik durumu yoktur, hastaların çoğunda şiddet eğilimi yoktur ve bu hastalar desteklenirlerse toplum içinde, arkadaşları, ailesi veya tek başlarına yaşamlarına devam edebilirler.

Şizofreni, alevlenme ve remisyon dönemleri şeklinde ilerleyen, diğer birçok psikiyatrik hastalığa göre hastaların mesleki ve sosyal yaşamlarında çok daha fazla olumsuzluk yaratan bir hastalık olabilir. Hastalığın alevlenme dönemlerinde gerçek ve gerçek olmayan unsurların birbirinden ayırt edilemeyeceği açıktır. Bu duruma psikoz adı verilir ve şizofreni en şiddetli psikotik hastalıklardan biridir. Semptomların şiddeti kişiden kişiye değişir ve hastalığın şiddeti ile tutarlıdır. Tedavi edici ilaç kullanmama, alkol veya madde kullanımı, yüksek stres gibi etkenler hastalığın şiddetini artıran etkenlerdir.

Şizofreni neden olur?

Şizofreninin kesin nedeni belirlenmemiştir. Ancak beynin kimyasal yapısındaki bozuklukların, genetik ve çevresel faktörlerin hastalığın gelişiminde rol oynadığı bilinmektedir. Şizofreni vaka öyküsü veya farklı bir psikotik hastalığı olan kişilerin bu hastalığa sahip olma olasılığı daha yüksektir. Hastalığın nedenini araştırmak için yapılan nörogörüntüleme çalışmalarında şizofreni hastalarının beyin ve merkezi sinir sistemi yapısının sağlıklı bireylerden farklı olduğu sonucuna varılmıştır. Hastalığın dopamin ve glutamat gibi nörotransmitterlerle ilgili sorunların beyin kimyası bozukluklarına neden olduğu düşünülmektedir. Şizofreni hastalarının sinir sistemindeki bu farklılıkların önemli olup olmadığı konusunda bilim dünyası bir fikir birliğine varamamış olsa da, şizofreninin bir beyin hastalığı olduğu düşünülmekte ve konuyla ilgili araştırmalar tüm hızıyla devam etmektedir.

Şizofreni belirti ve semptomları nelerdir?

Şizofrenide birçok hastalıkta olduğu gibi hastalığın başlangıcında belirtiler daha hafif seyreder ve bu dönemde hasta yakınları sadece bir şeylerin yolunda gitmediğini anlayabilir. Çoğu zaman, sanrılar, halüsinasyonlar, düzensiz konuşma ve kendini netleştirememe gibi sorunlar yaygındır. Bunun dışında şizofreni belirtileri şunlardır:

* Şizofreni hastaları gerçek dışı olaylara inanma eğilimindedir. Bunlar genellikle rüyalar veya sanrılar olarak tanımlanır. Örneğin hasta, birinin kendisine saplantılı bir şekilde aşık olduğuna, zarar gördüğüne veya taciz edildiğine, başkaları tarafından takip edildiğine veya ciddi bir felaketin meydana gelmek üzere olduğuna dair gerçekçi olmayan düşüncelere veya şüphelere sahip olabilir.

* Düzensiz düşünme ve konuşma, şizofreninin bir başka yaygın belirtisidir. Hastalar konuşurken kendilerini ifade edemezler, sorulara verdikleri yanıtlar kısmen veya tamamen soruyla ilgisiz olabilir ve konuşurken anlamsız kelimeler ve anlamsız cümleler kullanabilmektedirler.

* Düzensiz motor hareketler ve davranışlar sıklıkla şizofreni hastalarında görülür. Çocuksu hareketler, ajitasyon, hedefte uzmanlaşmakta zorluk, gereksiz ve abartılı hareketler, talimata direnme, uygunsuz ve garip duruş gibi belirtiler örnek olarak verilir.

Şizofreni belirtileri nasıl anlaşılır sorusuna yanıt olarak daha çok örnek verilebilir. Şizofreni hastalarında yukarıda belirtilen belirtiler dışında kişisel hijyeni ihmal etme, önemli olaylara karşı ilgisizlik, çalışma yeteneğinde ve üretkenlikte azalma, göz temasından kaçınma, yüz ifadelerinde azalma ve ifade eksikliği, aile ve akrabalara karşı şüphe, ani duygusallık ve depresyon, günlük aktivite eksikliği. hobilere ilgi kaybı, hobilerden zevk alamama, sosyal ortamlardan kendini soyutlama gibi çok çeşitli olumsuz belirtiler görülebilir. Bahsedilen semptomların bir kısmı hastada sürekli olarak bulunurken, bazıları aralıklı olarak ortaya çıkabilir.

Şizofreni nasıl teşhis edilir?

Şizofreni tanısı tipik olarak yakınları tarafından sorunları fark edilen hastaların psikiyatri kliniklerine getirilmesiyle konur. Belirtileri şizofreniye benzer birçok psikiyatrik hastalık da olabileceğinden uzmanlar şizofreni belirti testi, muayene ve tanı testleri yardımıyla hastalığa şizofreni tanısı koyar. Hastalıkta görülen belirtiler madde kullanımı, alkol kullanımı ve bazı ilaçların yan etkilerine bağlı olarak da ortaya çıkabileceğinden, sorunların böyle bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığı araştırılmalıdır. Hastalara tanıyı netleştirmek için fizik muayene ve testler, psikiyatrik değerlendirme testleri, kan testleri ve tıbbi görüntüleme yöntemleri sıklıkla uygulanmaktadır. Tüm bu uygulamalar sonucunda şizofreni tanısı konan kişilerde hastalığın şiddeti göz önünde bulundurularak tedavi süreci planlanır.

Şizofreni nasıl tedavi edilir?

Şizofreni kronik bir hastalıktır ve semptomlar ilaçlar yardımıyla büyük ölçüde ortadan kalksa da ömür boyu tedavi gerektirir. Antipsikotik ilaçlar tedavinin temel taşını oluşturur. İlaç tedavisinin en büyük amacı, hastalığın neden olduğu semptomları ortadan kaldırmak ve bireylerin sosyal, psikolojik ve fizyolojik açıdan sağlıklı bireylere yakın bir yaşam sürmelerini sağlamaktır. Diğer bir amaç ise şizofreni tedavisi ömür boyu süreceğinden, olası ilaç dozu ile tedaviye devam etmektir. İlacın türü, dozu ve kullanım sıklığı, psikiyatristler tarafından hasta düzenli olarak takip edilerek gerekli görüldüğünde değiştirilir. Kombinasyonlar genellikle antidepresan ve anti-anksiyete ilaçları ile yapılır. Bu tür ilaçların etkilerinin tam olarak görülmesi 3-4 hafta sürecektir. İlaç tedavisinin yanı sıra bireysel terapiler, aile terapileri, sosyal beceri eğitimi ve rehabilitasyon gibi ek tedaviler ile hastaların sağlıklı bir yaşam sürmeleri sağlanabilmektedir.

Şizofreni için hangi bölüme başvurulur?

Doğru tedavi ve sürekli takip ile şizofreni hastaları sağlıklı bireyler kadar başarılı ve üretken bir yaşam sürdürebilirler. Bu nedenle siz veya bir yakınınızda şizofreni varsa, bir sağlık kuruluşundaki psikiyatri kliniğine başvurarak düzenli kontrollerinizi yaptırarak ve hastalığı kontrol altında tutarak sağlıklı bir yaşam sürdürebilirsiniz.

Yazının kaynakları

NHS(2019). Schizophrenia. Erişim tarihi Ekim 6, 2022.

Mayoclinic(2020). Schizophrenia. Erişim tarihi Ekim 6, 2022.