Varikosel nedir?
Varikosel, erkeklerde testisleri koruyan gevşek deri torbaları olan skrotum veya skrotumdaki damarların şişmesi ve genişlemesinin tıbbi adıdır. Varikosel, bacaklarda görülen “varisli damar” a yani varisli damarlara benzer. Vakalar testislerin üst kısmında, genellikle sol testis içinde meydana gelir. Kişiler yatarken varikosel görmeyebilir, ancak durum ayakta dururken görünür hale gelir. Elle dokunulduğunda torbanın içinde plastik borular veya solucanlar varmış gibi hissedilebilir. Varikosel oldukça yaygın bir tıbbi durumdur ve genellikle genç erkekleri etkiler. Bu sorun genellikle erkeklerin %10 ila %15'inde görülür. Varikosel tek başına tıbbi bir soruna yol açmayabilir, ancak sorun yaratıyorsa bir üroloğa danışmak en iyisidir. Varikosel, düşük sperm üretiminin standart bir nedenidir ve sperm kalitesinin kısırlığa neden olabilecek miktarlara düşmesidir. Bununla birlikte, tüm varikosel vakalarında sperm üretimi etkilenmez. Varikosel, kısırlık olarak da testislerin normal gelişmemesine veya küçülmesine neden olabilir. Çoğu varikosel zamanla gelişir. Bununla birlikte, çoğu durumda, varikoselin teşhisi kolaydır ve yine vakaların büyük çoğunluğunda herhangi bir tedavi gerekmez. Varikosel ancak semptomlara neden olursa tedavi edilebilir ve bu nedenle kullanılan yöntem genellikle cerrahidir.
Varikosel neden olur?
Tıp uzmanları varikoselin neden oluştuğu konusunda henüz kesin bir sonuca varamadı. Kanın testislere gidip geldiği spermatik korddaki kan akışıyla ilgili bir sorundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Uzmanlar, spermatik korddaki toplardamarların içindeki akışı kontrol eden kapakçıkların kan akışını engellediği zaman kanın geri toplanarak damarların genişlemesine neden olduğu sonucuna varmışlardır. Bu geriye doğru alım hem testislere zarar verebilir hem de erkek doğurganlığında azalmaya neden olabilir. Varikosel genellikle erkek çocuklarında ergenlik döneminde ortaya çıkar. Normal şartlarda sol testisin sağ testise göre daha aşağıda olması nedeniyle sol testis veninin üzerinde yer aldığı görülür. Varikosel vakaları %90 sol vena testikülerde ve %9 oranında her iki testiste yani bilateral olarak görülürken, geri kalan birkaç vaka sağ testis içinde teşhis edilir. Varikosel gelişimine yol açan bir risk faktörü bulunmamıştır.
Varikoselin belirti ve semptomları nelerdir?
Varikosel genellikle kendi formu dışında herhangi bir belirti veya semptoma neden olmaz. Nadiren ağrıya neden olabilir. Varikosel ağrısı hafif rahatsızlıktan keskin ağrıya kadar değişebilir ve uzun süreli ayakta durma ve fiziksel eforla artmaktadır. Kişi sırt üstü yattıktan sonra rahatlayabilir. Ağrıya ek olarak erkek doğurganlığında azalmaya neden olabilir. Varikosel zamanla daha belirgin hale gelebilmektedir. Birçok durumda plastik bir boruya veya solucan dolu bir torbaya benzediği belirtiliyor. Çoğunlukla sol testiste şişmeye neden olmaktadır. Bununla birlikte, asemptomatik varikoseller, doğurganlık değerlendirmesi veya rutin fizik muayene sırasında tespit edilmezlerse genellikle tespit edilemeyebilirler. Ancak testis torbasında ağrı veya şişlik yaşayan, testis torbasında bir kitle hisseden, testislerinin çeşitli boyutlarda olduğunu fark eden, gençliğinizde varikosel gelişen veya bebek sahibi olmakta sorun yaşayan kişiler mutlaka doktora başvurmalıdır. Skrotal kitlelere veya testis ağrısına neden olan ve birçoğu acil tedavi gerektiren birçok tıbbi durum vardır.
Varikoselin komplikasyonları nelerdir?
Varikoselin ağrı dışında neden olabileceği iki genel komplikasyon vardır. Etkilenen testisin büzülmesi veya atrofisi. İnsan anatomisinde testislerin çoğu sperm üreten tübüller içerir. Varikosel nedeniyle testisler zarar görürse küçülür ve yumuşamaya başlar. Bu büzülmenin arkasındaki açıklamalar tam olarak bilinmemekle birlikte, sorunlu kapakçıklar nedeniyle damarlarda kan biriktiği, bunun da damarlardaki yaşamsal belirtiyi arttırdığı ve çevre dokuların zarar verebilecek toksinlere maruz kalmasına neden olduğu ileri sürülmektedir.
Varikosel, testis içinde veya çevresinde lokal ısıyı çok yüksek tutarak sperm oluşumunu, sperm hareketini yani hareketliliğini etkileyerek fonksiyonlarını yerine getirmesini engelleyebilir ve bu durum kısırlığa kadar ilerleyebilir.
Varikosel nasıl teşhis edilir?
Doktor, bireyin testisleri üzerinde, dokunulduğunda bir solucan torbası gibi hisseden herhangi, hassas olmayan kitleyi ortaya çıkarabilecek bir fizik muayene yapacaktır.
Varikosel kitlesi yeterince büyükse kişi veya doktor bu kitleyi rahatlıkla hissedebilir. Ancak kitle yeterince büyük değilse, doktor kişiden yüzünü yukarı kaldırmasını, derin bir nefes almasını, ağzını ve burnunu kapatmasını ve ardından nefesi iterek dışarı vermesini isteyebilir. Buna Valsalva manevrası denir ve normalden daha genişlemiş damarların hissedilmesine yardımcı olur. Valsalva manevrası yardımıyla muayene sırasında varikosel üç farklı derecede değerlendirilir. Bu dereceleri aşağıda açıklamaları ile birlikte bulabilirsiniz.
Derece 1: Ayakta tedavi gören hastada hiçbir semptom gözlenemeyen, ancak Valsalva manevrası sırasında sıklıkla palpe edilen varikosel.
Derece 2: Ayakta tedavi gören bir hastada hafif derecede gözlenen ve Valsalva manevrası sonucunda damarların net olarak görüldüğü varikosel.
Derece 3: Ayakta tedavi gören hasta Valsalva manevrasına başlamamış olmasına rağmen damarların açıkça görülebildiği varikosel
Fizik muayene yeterli değilse, doktor skrotum, skrotum için ultrason testi isteyebilir. Ultrason testi sırasında, ses dalgaları vücudun içinin fotoğrafını çekmez. Bu test, semptomlara neden olabilecek varikosel veya tümör gibi nedenleri dışlamak için özellikle yararlıdır. özellikle gençlerde tedavinin nasıl olması gerektiğini belirlemede yardımcı olur.
Varikosel nasıl tedavi edilir?
Varikosel tedavisi her birey için gerekli olmayabilir. Varikoselli birçok erkek tedavi görmeden iyileşebilmektedir. Varikosel tedavisi genellikle sperm kalitesinde iyileşme ile sonuçlansa da, tedavi edilmeyen bir varikoselin zamanla sperm kalitesinin kötüleşmesine neden olup olmadığı henüz net değildir. Erkek kısırlığı durumunda, tüp bebek (IVF) gibi teknikler kullanılacaksa varikosel tedavisi kısırlığı iyileştirebilir veya sperm kalitesini iyileştirebilir. Bununla birlikte, varikosel ağrılıysa, özellikle ilerleyici testis atrofisine veya ergenliğe kadar ilerleyen anormal sperm sayılarına neden oluyorsa, varikosel onarımı için bir operasyon da düşünülebilir.
Varikosel için hangi bölüme başvurulur?
Eğer varikoseli hissettiyseniz, hastanelerin üroloji bölümlerine başvurabilirsiniz.
Yazının kaynakları
Mayo Clinic (2022). Varicocele. Erişim tarihi Eylül 24, 2022.,
Urology Health (2022). Varicoceles. Erişim tarihi Eylül 24, 2022.
