Doppler ultrasonografi nedir?
Ultrasonografi denilen yöntem, yüksek frekanslı ses dalgaları kullanmak yolu ile dokuları veya organları görüntüleme yöntemidir. Doktorun herhangi bir kesi yapmadan organlar, damarlar ve dokularla ilgili sorunları çözmesini sağlar. Ultrason, diğer görüntüleme yöntemlerinden farklı olarak radyasyon kullanmaz. Bu nedenle fetüsün görüntülenmesi için tercih edilen yöntemdir.
Doppler ultrasonografi ise damarlardaki kan akışını ölçümlemek için yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanan bir görüntüleme testidir. Kan pıhtıları ve zayıf dolaşım dahil olmak üzere çeşitli durumları teşhis etmek için kullanılır.
Doppler ultrasonografi neden kullanılır?
Bu tıbbi görüntüleme yönteminin kullanılmasının çok önemli bir nedeni vardır. Kullandığı dalgalar normal ultrasondan daha güçlüdür. Bu nedenle daha detaylı çekim ve görüntüleme istendiğinde bu yöntem tercih edilmektedir. Bu görüntüleme yöntemi kullanılarak en çok kol ve bacak gibi yerlerdeki alanlar incelenir. Aynı zamanda boyundaki çoğu nokta bu yöntem sayesinde kolaylıkla görüntülenebilir. Muayene sırasında kan akışı kontrol edilir. Bu görüntüleme yöntemiyle kan akışında bir sorun olup olmadığını test etmek mümkündür. Tüm bunlara ek olarak, olası bir felç hakkında rahatlıkla bilgi verebilmektedir.
Doppler ultrasonografi neden önemlidir?
Bu ultrasonografi ile üçüncü trimesterde teşhis edilecek bazı anormallikler tanınabilir.
Özellikle daha önce hamileliklerinde sorun yaşayan gebelerde; preeklampsi (gebelik sırasında yüksek tansiyon ile gebelik zehirlenmesi olarak bilinen bir hastalık), diyabet (şeker hastalığı), ölü doğum, fetal büyüme geriliği gibi durumların teşhisinde bu hafta(üçüncü trimester) içerisinde yapılan doppler ultrasonografi önemlidir. Aynı ultrason cihazı (Doppler ultrasonografi) ile annenin uterin arterlerinden geçen akımın direncini ölçerek preeklampsi, erken doğum, rahim içinde büyüme geriliği ile ilgili risk olup olmadığı anlaşılmaktadır.
Bu prosedür genellikle hamileliğin herhangi bir döneminde yapılabilir. Fakat tabii ki ilk aylar içinde 11-14 en kolay ve en erken olanıdır. Gebelik haftasında fetal tarama yaptırmak önemlidir. Bu Doppler ölçümlerinde direnç artışı tespit edildiğinde daha yakın takip önerilmektedir.
Umbilikal arter Doppler ultrasonu en sık kullanılan Doppler ölçümlerinden biridir. Bebeğin göbek kordonundaki iki atardamarın akımları ölçülür. Özellikle üçüncü trimesterdeki riskli gebeliklerin takibinde bebeğin iyilik halinin belirlenmesinde kullanılır. Bebeğin büyüme geriliği, kilo alamama, kansızlık gibi bazı özel durumlarda veya ikizden ikize transfüzyon (kan transferi) durumlarında bebeğin diğer damarlarındaki kan akımı da ölçülebilmektedir.
Doppler ultrasonografi ne zaman uygulanmalıdır?
Doppler ultrasonografi kişinin bacak, kol veya boyun atardamarlarında kan akışının azaldığına dair belirtiler olduğunda kullanılır. Azalan kan akışına genellikle bir atardamardaki tıkanıklık, kan damarındaki bir kir veya yaralanma gibi çeşitli nedenler sebep olmaktadır.
* Akut Derin Ven Trombozu (Akut DVT): Genellikle bacak veya kalça bölgelerindeki damarların ani bir kan pıhtısı (trombüs) ile tıkanması sonucu oluşan, kişinin hayatını tehdit edebilecek ciddi bir problemdir.
* Yüzeysel Tromboflebit: Deri yüzeyinin hemen altındaki bir damarda kan pıhtısı oluşumu sebebiyle toplardamar iltihabı oluşmasıdır.
* Ateroskleroz (Ateroskleroz): Damar duvarlarının kalınlaşması ve esnekliğini kaybetmesi sonucu atardamarların daralması ve sertleşmesidir. Erkeklerde daha sık görülür.
Ayrıca tromboanjiitis obliterans (Buerger hastalığı) veya kol ve bacaklarda damar tümörleri gibi durumlarda Doppler ultrasonografiden yararlanılır. Doppler ultrasonografi, kişinin atardamar ve toplardamarlarından akan kan miktarını göstererek atardamarlardaki hayati belirtilerin belirlenmesine yardımcı olur.
Doppler ultrasonografi öncesinde neler yapılmalıdır?
Doppler ultrasonografi öncesi kişinin rahat kıyafetler tercih etmesi ve muayeneyi engelleyecek takı ve kıyafetleri çıkarması öngörülmektedir. Ancak gözlük, kontakt lens, takma diş veya işitme cihazlarını çıkarmaya gerek yoktur. Bazı durumlarda kişiden hastane önlüğü giymesi de istenebilir.
Karın içine Doppler ultrasonografi yapılacaksa, işlemden 6-12 saat önce kişinin herhangi bir şey tüketmemesi de istenebilir. Mesane bölgesinde yapıldığında, mesane dolu ise mesane çok daha iyi bir görüş sağlayacağı için kişinin işlemden önce bir miktar su tüketmesi ve sıkışması gerekecektir.
Doppler ultrasonografi sırasında neler olur?
Doppler ultrasonografi kişiyi zararlı radyasyona maruz bırakmayan ve kesi içermeyen ağrısız bir işlem olarak uygulanmaktadır. İşlem herhangi bir risk taşımamaktadır ve çoğu kişi işlem sırasında herhangi bir rahatsızlık hissetmediğini belirtmektedir. Doppler ultrasonografi sırasında kişi yatar ve bu nedenle doktor etkilenen bölgeye suda çözünür bir jel uygular. Ardından yüksek frekanslı ses dalgalarını deriye bastırarak damarlara yönlendiren elde taşınan bir cihazı hareket ettirir. Cihaz, cilt ve diğer vücut dokuları aracılığıyla ses dalgalarını kan damarlarına gönderir. Ses dalgaları kan damarlarından yansır ve bilgiyi işlemek ve kaydetmek için bir bilgisayara gönderir. Bilgisayar, damarlardaki kan akışını gösteren görüntüler üretecektir.
Ultrasonografi sırasında genellikle kişinin vücudunun çeşitli bölgelerine tansiyon klempleri yerleştirilir. Klempler hayati belirtilerin karşılaştırılması için uyluk, baldır, ayak bileği veya kolun farklı noktalarına uygulanmaktaktadır.
Renkli Doppler sonuçları ne zaman çıkmaktadır?
Yaklaşık 40-45 dakika süren renkli Doppler işleminde kısa sürede sonuç alınmaktadır. Görüntüleme dahilinde elde edilen değerler uzman radyoloji doktoru tarafından hazırlanır. Renkli doppler ultrasonografi sırasında anormal bir durumla karşılaşılırsa hastadan bazı ek testler de istenebilir.
Doppler ultrasonografi sonrası değerlendirme nasıl olur?
Doppler ultrasonografi sonrası tüm görüntülerin anlamı doktor tarafından değerlendirilerek farklı testlere gerek olup olmadığı ve buna bağlı olarak uygulanması gereken tedavi planı belirlenir. Kişide kan pıhtısı sorunu varsa, pıhtıların büyüyüp büyümediğini veya yenilerinin ortaya çıkıp çıkmadığını belirlemek için birkaç gün içinde birden fazla Doppler ultrasonografi işlemi de gerekebilmektedir.
Yazının kaynakları
Cleveland Clinic(2022). Doppler Ultrasound. Erişim tarihi Eylül 28, 2022.
Mayo Clinic(2019). Doppler ultrasound: What is it used for?. Erişim tarihi Eylül 28, 2022.
