Agorafobi nedir?
Agorafobi ciddi bir anksiyete bozukluğu çeşididir. Agorafobi, kişinin bir yerde kapana kısılma veya bulunduğu yerden çıkamama gibi konularda yoğun bir korku yaşaması durumudur. Bulunulan her yerde bu korku tetiklenebilir. Bu alanlar bir banka da olabilir, bir süpermarket de. Genel olarak kalabalık alanlar, kapalı veya açık alanlar ve evden uzak olma durumu agorafobiyi tetikleyebilir.
Agorafobi sebepleri nelerdir?
Agorafobinin nedeni hala tam olarak anlaşılamamıştır fakat bazı teoriler de bulunmaktadır. Uzmanlara göre bu anksiyete bozukluğu biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin hep beraber neden olduğu bir sorundur. Psikanalitik teoriye göre agorafobi bir Oidipal çatışma ürünüdür. Çözülememiş bir Oidipal çatışma kişide bir boşluk hissi oluşturur. Fakat bazı araştırmalara göre agorafobinin genetik bir yönü de bulunabilir. Agorafobi ile alakalı olduğu düşünülen bazı psikolojik rahatsızlıklar bulunmaktadır ve bunları aşağıda bulabilirsiniz.
- Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)
- Anksiyete bozukluğu
- Klostrofobi
- Alkol bağımlılığı
- Madde kullanımı
- Sevilen birinin kaybı
- Depresyon
- Cinsel istismar öyküsü
- Aile öyküsünde agorafobinin varlığı
Agorafobi belirti ve semptomları nelerdir?
Agorafobinin en belirgin semptomu belli durumlarda hissedilen yoğun endişedir. Bu endişe genellikle kaçışın zor olabileceği durumlarda ortaya çıkar. Aşağıda sizler için bazı durumları bir araya getirdik. Agorafobiye sahip olan kişiler, aşağıda belirtilen yerlerde yoğun endişe duyarlar.
- Sırada bekleme
- Kalabalık ortamlar
- Restoranlar
- Sinema salonları
- Randevular
- Toplu taşıma araçları
- Pazar yerleri
Agorafobiye sahip kişiler yukarıda belirtilen alanlarda bulunduklarında, belli başlı bir kaygı deneyimlerler. Bu deneyimlerin sonucunda bazı belirti ve semptomlar ortaya çıkar. Aşağıda agorafobinin bazı belirti ve semptomlarını bulabilirsiniz.
- Yüksek kalp atış hızı
- Korku duygusu
- Dehşet duygusu
- Uyku bozukluğu
- Yorgunluk hissi
- Konsantrasyon bozukluğu
- Aşırı terleme
- Ağızda kuruluk
- Nefes almada zorluk
- Göğüs ağrısı
- Titreme
- Mide bulantısı
- İshal
- Mevcut durumdan kaçma isteği
- Baş dönmesi
- Yutkunmada güçlük
- Bayılma hissi
- Ölüm korkusu
Agorafobi nasıl teşhis edilir?
Agorafobi kendini kolayca belli eden bir rahatsızlıktır. Yukarıda belirtilen alanlarda yoğun kaygı ve endişe hissi deneyimleniyorsa, kişi öncelikle bir doktora başvurur. Uzman doktor durumu daha net anlamak için belli başlı sorular sorar. Bunlardan bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.
- Hangi belirtiler sizi endişelendiriyor?
- Bu belirtileri ne zaman gözlemlemeye başladınız?
- Belirtiler ne zaman daha şiddetli oluyor?
- Belirtilerin şiddetini artıran veya azaltan etkenler var mı? Varsa neler?
- Yoğun endişe ve kaygı duyacağınızı düşündüğünüz için belli bir durumdan veya yerden kaçıyor musunuz?
- Bu durumdan sosyal hayatınız ne derece etkileniyor?
- Daha önce psikolojik bir rahatsızlığınız oldu mu? Olduysa tedavi gördünüz mü?
- Kendinize zarar vermeyi düşünür müsünüz?
Uzman doktor bu soruları sorduktan sonra tüm cevapları birlikte değerlendirir ve bir sonuca ulaşır. Bu sonuca ulaşırken belirti ve bulgular, detaylı muayene sonuçları ve DSM-5' de yer alan agorafobi kriterleri hep beraber değerlendirilir.
Agorafobi nasıl tedavi edilir?
Agorafobi tedavisi kişiden kişiye ve semptomların şiddetine bağlı olarak değişir. Agorafobi tedavisinde basit yöntemlere başvurulabileceği gibi ilaç tedavisine de başlanabilir. Basit yöntemler, egzersiz, gevşeme teknikleri, uyku hijyeni, stres faktörlerini anlayıp onları ortadan kaldırma teknikleri ve aile ve arkadaşlarla zaman geçirme gibi yollardan oluşur. Bunlar sayesinde gözlemlenen semptomlar azalabilir ve kişinin hayat kalitesinde artış yaşanabilir. Psikolojik terapi bir başka yöntemdir. Bu yöntemlerden biri bilişsel davranışçı terapidir. Bu terapi yoluyla, kişilerin kaygı ile bağlantılı semptomları daha iyi yönettiği ve sorunların üstesinden gelebildiği gözlemlenmiştir. Bir diğer terapi ise maruz bırakma terapisidir. Bu yöntemde kişi korktuğu şeylere tekrar tekrar maruz bırakılır. Tekrarlanan maruz bırakma eylemi sonucunda kişi korktuğu şeylere karşı duyarsızlaşır ve en sonunda bu korkularla yüzleşebilir hale gelir. Maruz bırakma terapisi özellikle agorafobi durumunda oldukça sık kullanılan bir terapi yöntemidir. Bu terapilerin yanında bazı ilaçların kullanımı gerekebilir. Bunlardan bazıları antidepresanlar ve anti-anksiyete ilaçlarıdır. Fakat bu ilaçların birden fazla yan etkisi bulunmaktadır. Bunlardan birkaçını aşağıda bulabilirsiniz.
- Mide bulantısı
- Kilo alma
- Yorgunluk
- Baş dönmesi
- Sinir
- Kaygı
- Cinsel dürtüde azalma
Agorafobi riski nasıl azaltılır?
Ne yazık ki agorafobiyi önlemenin bilinen bir yolu bulunmamaktadır. Fakat bu rahatsızlığın erken farkına varılırsa, daha sonrasında rahatsızlığı yönetmek, onunla yaşamak veya onu yenmek daha kolay hale gelir. Agorafobinin herhangi bir belirti veya semptomunun farkına varıldığında derhal uzman doktora başvurmak atılacak en mantıklı adımdır. Doktor eşliğinde bir tedavi planı, erken teşhislerde çok başarılı sonuçlar doğurabilir.
Agorafobi rahatsızlığı ne kadar sürede geçer?
Araştırmalara göre agorafobisi olan insanların üçte biri, tedavi sonunda tam bir iyileşme gösterir. Bu insanların yarısı semptomlarda bir iyileşme görür. Fakat tüm tedavi yöntemlerine rağmen her beş kişiden biri rahatsız edici semptomları deneyimlemeye devam ediyor. İyileşme süresi kişiye, geçmişine ve rahatsızlığın şiddetine bağlıdır.
Agorafobi ile nasıl yaşanır?
Öncelikle kendinize iyi bakmanız gerekmektedir. Teşhis konduktan sonra sizin için planlamış tedavi yolunu düzenli bir şekilde takip etmelisiniz. Tedaviniz ilaç kullanımını içeriyorsa, ilaçları gerektiği zamanda ve miktarda kullanmaya özen göstermeniz gerekir. Doktorunuzun size önerdiği teknikleri kendi başınızayken de uygulayabilirsiniz. Bir yerde endişe hissederseniz ve oradan kaçma isteğini varsa, bu kaçma isteğini üzerine gitmelisiniz.
Agorafobi için hangi bölüme başvurulur?
Yukarıda sizler için bir araya getirdiğimiz belirti veya semptomlardan fark ettiğiniz olursa, derhal hastanelerin Ruh Sağlığı ve Sinir hastalıkları (Psikiyatri) bölümlerinden randevu alınız.
Yazının kaynakları
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/agoraphobia/symptoms-causes/syc-20355987
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15769-agoraphobia
