Kan pulcukları olarak da bilinen trombositler, kan hücrelerinin en küçükleridir. Bu hücreler, kemik iliğinde olgunlaşıp kana geçerken parçalanma sonucu oluşan hücrelerdir. Kanda bulunan trombosit miktarı karaciğer tarafında kontrol edilir ve ömürleri 8 ila 10 gün arasında değişir. 8 ila 10 günün sonunda da dalak tarafından parçalanırlar. Trombositler, kanda oluşan kimyasal reaksiyonların düzenlenmesinde önemli bir yere sahiptir. Kanamaların önlenmesi, durdurulması ya da yaralanmış dokuların iyileşmesinde etkililerdir. Kanımızda bulunan trombosit oranı oldukça önemlidir. Fazla olması, kanın pıhtılaşmasına sebep olurken, düşmesi durumunda kanamaların durdurulması ve yaraların iyileşme süresi oldukça zorlaşır.
Trombositler nasıl çalışır?
Herhangi bir yaralanma durumunda, trombositler pıhtılaşmayı başlatırlar. İlk olarak hasarlı damara gidip, birbirlerine bağlanırlar. Sonrasında damarın etrafına yayılır ve kanamayı kontrol altına alırlar.
Trombosit normal değer aralığı nedir?
Sağlıklı bir bireyin trombosit değeri 150.000 ile 450.000 hücre/ml arasında olur. Eğer trombosit değeri taban değerin altına inerse, trombosit düşüklüğü yaşanır. Tavan değerin üstüne çıkarsa da trombosit yüksekliği gözlemlenir. Trombosit düşüklüğünün bir diğer ismi trombositopenidir. Trombosit yüksekliği ise trombositoz olarak isimlendirilir.
Trombosit düşüklüğü nedir?
Trombosit düşüklüğünün birden farklı sebebi vardır. Bazen kemik iliğinde meydana gelen bir hasar, bazen de trombosit üretimini düzenleyen hormonların üretiminde bir düşüş yaşanması, trombosit düşüklüğüne sebebiyet verir.
Trombosit düşüklüğünün nedenleri nelerdir?
Trombosit düşüklüğünün birden fazla ve birbirinden farklı sebepleri vardır. Bunlardan bazılarını sizler için bir araya getirdik ve aşağıda sıraladık.
- B12 vitamini veya folik asit eksikliğinde, kan hücreleri üretimi zarar görür. Bu durumun sonucunda trombosit miktarında düşüş gözlemlenir.
- Gebelik döneminde kanda sıvı oranı artarken trombosit yıkımı da artar. Bu, trombosit düşüklüğüne sebebiyet verir.
- Bazı ilaçların kullanımı
- Kemik iliği yetmezliği, myelofibrois, myelodisplazi gibi hastalıkların varlığında, trombosit oranında düşüş görülür.
- Kan nakli sırasında oluşan antikorlar, trombosit düşüşünün bir sebebi olabilir.
- Kan zehirlenmesi durumunda trombosit düşüşü yaşanabilir.
- Bazı viral enfeksiyonlar.
- Oto- immün veya römatolojik hastalıklar da trombosit yıkımını tetikler.
- Dalağın büyümesi ve daha fazla çalışması, trombosit düşüklüğüne neden olabilir. Bazı hastalıklar sonucunda dalak büyüyebilir.
- Radyasyon altında kalma ve zehirli maddelere maruz kalma, trombosit üretiminin azalmasına sebep olur.
- Alkol tüketimi, trombosit miktarında düşmeye neden olur.
- Kan kanseri ve türleri kemik iliğinin çalışmasında sorun yarattığı için trombosit üretiminde sekteler olur.
Trombosit düşüklüğünün semptomları nelerdir?
Trombosit düşüklüğünün semptomları, düşme oranına bağlıdır. Trombosit sayısındaki düşüş ne kadar yüksekse, durum o kadar ciddidir. 50.000 hücre/ml altına inen değerlerde meydana gelen semptomları sizler için aşağıda sıraladık.
- Kol ve bacaklarda morlukların oluşması
- Tekrarlanan burun kanamaları
- Diş eti kanaması
- Uzun süren ve yoğun seyreden âdet kanamaları
- Yaralanma durumunda kanamanın durmaması
- Makatta ya da idrarda kan görme
- Kanlı kusma
Trombosit yüksekliği nedir?
Trombosit yüksekliğinde, durum trombosit düşüklüğünün tam tersidir. Kan hücrelerini düzenleyen hormonlar ve kimyasal maddeler vücutta arttığında, trombosit üretiminde bir artış görülür. Herhangi bir hastalık sonucunda dalak alınırsa, trombositlerin ömrü uzar ve kandaki oranları artar. Ayrıca kanda sıvı oranı azaldığında, trombosit oranın yükseldiği gözlemlenebilir.
Trombosit yüksekliğinin sebepleri nelerdir?
Trombosit düşüklüğü gibi, yüksekliği durumunda birden fazla sebebi olabilir. Bunlardan bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.
- Fizyolojik olarak fazla üretime yatkınlık.
- Demir eksikliği durumunda, trombosit artışı olabilir.
- Herhangi bir hastalık sonucunda dalağın alınması trombosit yıkımını yavaşlatacağı için, kandaki oranda artış olur.
- Hemoliz yaşanması durumunda trombosit oranında artış görülür.
- Bağırsak iltihabı hastalıkları veya romatizma iltihabı gibi hastalıklar sonucunda trombosit oranında artış gözlemlenebilir.
- Bazı kemik iliği kanserleri sonucunda trombosit oranında ciddi artış olur.
Trombosit yüksekliğinin semptomları nelerdir?
Trombosit artışı durumunda genellikle ciddi bir semptom görülmez. Kan testlerinde de tesadüfen fark edilir. Fakat ciddi bir artış varsa, birkaç semptom gözlemlenebilir. Eğer bu semptomlardan herhangi biri gözlemlenirse, derhal uzman doktora başvurulmalıdır. Bunlardan bazılarını sizler için aşağıda belirttik.
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Göğüs ağrısı
- Görme sıkıntısı
- Bitkinlik
- El ve ayaklarda şişlik
- Uyuşma
- Kaşıntı
- Dalak şişliği
- Kolay kanama ve morarma
Trombosit düşüklüğü nasıl tedavi edilir?
Yukarıda belirttiğimiz üzere, trombosit düşüklüğünün birden fazla ve birbirinden farklı sebebi olabilir. Trombosit düşüklüğü sırasında ciddi şikayetler yoksa ve rahatsızlık hafif geçiyorsa, beslenme ve hayat tarzında yapılacak değişiklikler sayesinde trombosit oranı normal bir seviyeye çekilebilir. Eğer rahatsızlık hafif seyrediyorsa, aşağıda belirttiğimiz öneriler sizler için uygun olabilir.
- Yaralanma ve darbelerden kaçınma
- Alkol tüketimini azaltma
- Eğer trombosit değerinde değişime kullanılan ilaçlar sebep oluyorsa, ilaç değişikliği
Eğer trombosit seviyesindeki düşüş ileri bir seviyedeyse, farklı tedavi yöntemleri vardır. Bunları aşağıda bulabilirsiniz.
- Dalağın alınması
- Bağışıklık sistemini baskılaması için ilaç kullanımı
- Kan veya trombosit transfüzyonu
- Steroid kullanımı
- Kemoterapi
Trombosit yüksekliği nasıl tedavi edilir?
İki tür trombositoz bulunmaktadır ve ikisi içinde farklı tedavi yöntemleri vardır. Birincil trombositoz için kesin çözümlü herhangi bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Hayat tarzında yapılacak değişimler hastalığı kontrol altında tutmak için önemlidir. Ayrıca kanın pıhtılaşmasını önlemek için doktorunuz kan sulandırıcı ve trombosit üretimini yavaşlatan ilaçları içeren bir tedavi uygulayabilir. Sigara tüketimi kanda pıhtı oluşma olasılığını arttıracağı için, birincil trobositoz hastalarının sigara içmesi oldukça tehlikelidir. İkincil trombositoz başka rahatsızlıklar sebebiyle geliştiği için, asıl hastalık tedavi edildiğinde, trombosit değeri de normale döner. Genellikle ek bir tedavi gerektirmez.
Trombosit değerlerini öğrenmek için hangi bölüme başvurulur?
Trombosit değerlerinde yükselme veya düşüş olması durumunda, Hematoloji uzmanlarına başvurmak gerekir.
Yazının kaynakları
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/thrombocytosis/symptoms-causes/syc-20378315
