HbA1c nedir?
HbA1c, glike hemoglobin anlamına gelir ve vücudunuzda son iki ya da üç aydaki ortalama kan şekeri seviyesidir. HbA1c şeker olarak bilinen glikozun kırmızı kan hücrelerine yapışması ile oluşur. Glikoz insan vücudunda gerektiği gibi kullanılamadığında, fazla glikoz kan hücrelerine yapışıp kanda birikir. Kırmızı kan hücrelerinin vücudumuzdaki ömrü yaklaşık 2- 3 aydır. Bu nedenle HbA1c, en az üç ayda bir yapılan HbA1c testi ile ölçülür.
HbA1c testi nedir?
HbA1c testi, diğer adlarıyla hemoglobin A1c ya da A1c testi, son iki ila üç aydaki ortalama kan şekeri seviyenizi ölçen testtir. Bunun dışında, test, diyabeti teşhis etmek veya prediyabetiniz varsa, diyabet geliştirme riskinizi anlamak adına kan şekeri seviyeleriniz ölçmek için yapılır. Çoğu insan için uygun test aralığı her üç ila altı aydır. Fakat eğer bebeğiniz olacaksa, tedavi değişikliğiniz olduysa ya da kan şekeri seviyesini kontrol altına almakta zorlanıyorsanız daha sık aralıklarla test yaptırmalısınız.
HbA1c testi nasıl çalışır?
Şeker, kan dolaşımına girdiğinde, kırmızı kan hücrelerinde bir protein olan hemoglobine yapışır. Bu durum herkes için geçerlidir. Fakat bazı insanların vücudunda bu daha fazla yaşandığı için, daha yüksek kan şekeri seviyesine sahip olurlar. Bu noktada, HbA1c testi şeker kaplı hemoglobin içeren kırmızı kan hücrelerinin yüzdesini ölçer.
Test sonuçlarını etkileyebilecek şeyler nelerdir?
Birçok farklı sebep HbA1c test sonucunu yanlış yönde etkileyebilir. Bu sebeplere bağlı olarak test sonucunuz normalinden daha yüksek veya alçak çıkabilir. Eğer aşağıda belirtilen sebeplerden biri sizde bulunuyorsa, bunu doktorunuza belirtiniz.
- Böbrek yetmezliği, karaciğer hastalığı ya da kansızlık
- Steroid kullanımı
- Afrika, Akdeniz ya da Güneydoğu Asyalı insanlarda bulunabilen, yaygın olmayan bir hemoglobin tipi
- Orak hücre anemisi ya da Akdeniz anemisi gibi belli kan bozuklukları
- Opioidler ve bazı HIV ilaçları
- Kan kaybı veya kan nakli
- Erken ya da geç hamilelik
- Stres ve depresyon
Kimler HbA1c testi yaptırmalı?
Öncelikle diyabet riski ve diyabetli olan herkes bu testi düzenli bir şekilde yaptırmalıdır. Aşağıda HbA1c testini kimlerin yaptırması gerektiğini sizlerle paylaşacağız.
- Eğer 45 yaşının üstündeyseniz ve risk taşıyorsanız bu testi yaptırmalısınız.
- Hamilelik sürecinde şeker hastalığı yaşadıysanız her üç yılda HbA1c testini yaptırmalısınız.
- Eğer prediyabetiniz varsa, tip 2 diyabet riskini azaltmak için bir ya da iki yılda bir HbA1c testin yaptırmalısınız.
- Tip 1 veya 2 diyabet hastasıysanız yılda dört kere test yaptırmalısınız.
Diyabet semptomları nelerdir?
Eğer diyabet riskiniz varsa özellikle dikkat etmeniz gerek birkaç semptomu sizler için derledik. Diyabet riskiniz olsun olmasın, aşağıda belirttiğimiz semptomlardan bir ya da fazlasını fark ederseniz, doktorunuza danışıp, HbA1c testi yaptırmalısınız.
- Halsizlik ve yorgunluk hissi
- Aşırı susama
- Hızlı kilo kaybı
- Bulanık görme
- Ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yaralanma
- Yaraların geç iyileşmesi
- Ciltte kuruluk ve kaşıntı
- Ağızda aseton benzeri koku
Normal HbA1c değeri nedir?
HbA1c testinin sonuçları yüzdelik olarak çıkar. Sağlıklı bir insanda HbA1c değeri 5,7 ve altı olarak görülür. Eğer kişi 6,5 ve üzeri bir değere sahipse, kişinin diyabet hastası olduğu anlaşılır. Normal HbA1c değeri kişiden kişiye değişir.
- Eğer gizli şekeriniz varsa, normal değer 5,7 ila 6,4 arasıdır.
- Eğer diyabetiniz varsa, sizin için normal HbA1c düzeyi 48 mmol/mol (%6,5) ya da bu değerin altıdır.
- Tip 2 diyabet riski durumunda, hedeflenen HbA1c seviyesi kişiden kişiye değişir. Eğer risk altındaysanız, hedeflenen seviyeniz 42 mmol/mol’ ün (%6) altında olmalıdır.
HbA1c değeri neden yükselir?
HbA1c değerinin yükselme sebebi, kanda çok fazla şeker olmasıdır. Eğer HbA1c test sonucu 8 ve üzeriyse, şeker kontrolü düzgün bir şekilde yapılmıyor demektir. Doktor tarafından verilen ilaçların düzenli kullanılmaması, HbA1c değerini yükseltir. Ayrıca HbA1c değerinin yükselmesi, beslenmeye dikkat edilmediği ve yeterli egzersizin yapılmadığı anlamına gelebilir.
HbA1c değeri nasıl düşürülür?
HbA1c seviyenizin hedeflediğinizden yüksek çıkması durumunda, olabildiğince hızlı ve doğru şekilde sağlığınız için gerekli adımları atmalısınız. HbA1c seviyesinde küçücük bir artış bile vücudunuzda ciddi problemlere yol açar. Bu durumda ilk adım olarak doktorunuza başvurmanız gerekmektedir. Fakat bu seviyeyi düşürmek ve düşürdüğünüz seviyede tutmak sizin de elinizdedir. HbA1c değerini düşürmek ve stabil tutmak için aşağıdaki maddeleri inceleyebilirsiniz.
- Eğer HbA1c değerinde bir artış varsa, doktorunuz diyabet ilacınızı değiştirebilir veya dozunu artırabilir.
- Düzenli olarak kan glukozunu kontrol ettirin.
- İlaç tedavinizi aksatmayın.
- Kilonuza dikkat edin.
- Düzenli egzersizler yapın. Bunlar, HbA1c değerini düşürmeye yardımcı olabilir. Özellikle haftada 150 dakika spor sağlığınız için çok faydalıdır.
- Beslenme düzeninize dikkat edin.
HbA1c değerini düşürmek için neler yemelisiniz?
İlaç tedavisi ve hayat tarzınızda yarattığınız değişiklikler, HbA1c değerini düşürmek için yeterli olmayabilir. Bunlara uygun bir beslenme biçimi de eklerseniz, HbA1c değerini düşürmek için gerekli tüm adımları atmış olursunuz. Öncelikle yaktığınızdan daha az kalori almalısınız. Trans yağ ve rafine şeker içeren gıdalardan uzak durmalı, işlem görüş yiyecekleri olabildiğince hayatınızdan çıkarmalısınız. Şeker oranı yüksek olan üzüm, karpuz gibi meyvelerin porsiyonları konusunda da dikkatli olunmalıdır. Karbonhidrat alımı daima kontrol altında tutulmalıdır.
HbA1c testini hangi bölüm yapar?
HbA1c testini hastanelerde iç hastalıklar (dahiliye) bölümünde yaptırabilirsiniz.
https://www.diabetes.org.uk/guide-to-diabetes/managing-your-diabetes/hba1c
https://www.medicalnewstoday.com/articles/317216
https://www.florence.com.tr/hba1c-testi#:~:text=Vücutta%20üretilen%20bir%20hemoglobin%20proteinin,hemoglobinin%20yaşam%20süresi%20ile%20ilgilidir.
