Beden dismorfik bozukluğu nedir?

Vücut dismorfik bozukluğu olarak da bilinen beden dismorfik bozukluğu, genellikle kişinin temel bir fiziksel kusuru olsun veya olmasın, hafif bir fiziksel kusuru (dismorfofobi) olduğu durumlarda zihinsel olarak bu kusurla meşgul olma durumu olarak tanımlanır. Burada kişinin dış görünüşü normal veya kabul edilebilir yani normal değerler içinde olmasına rağmen kendini belirgin şekilde çirkin veya fiziksel olarak kusurlu veya yetersiz hissetme şeklinde gelişen bir algı bozukluğu vardır. Aslında bu hastalık grubuna maruz kalan kişilerin bir tür obsesif (obsesif) duygulara sahip oldukları sıklıkla söylenmektedir. Yapılan çalışmalarda hastalığın genel popülasyonun yüzde 2-3' ünde görüldüğü kabul edilirken, genç erişkinlerde ve/veya öğrencilerde görülme sıklığı %12-13'e kadar çıkmaktadır. Büyük bir utanç içinde olan bu hastaların cesaretlendirilmeleri ve duygularını doktorlarına açmaları oldukça zor ir süreçtir. Mevcut algıları yüzünden bu hastalar aslında psikiyatri kliniklerine başvurmaları gerekirken, bundan önce kozmetik cerrahi, dermatoloji uzmanları ve diş kliniklerine başvuruyorlar.

Beden dismorfik bozukluğu neden olur?

Beden dismorfik bozukluğunun (BDD) nedenleri tam olarak bilinmiyor, ancak ilişkili olabileceği bazı faktörler bulunmaktadır. Bunları açıklamaları ile birlikte aşağıda bulabilirsiniz.

• Beden dismorfik bozukluğunun arkasında genetik sebepler yatıyor olabilir. Ailenizde obsesif kompulsif bozukluk (OKB) veya depresyonlu bir akrabanız varsa BDD geliştirme olasılığınız daha yüksek olabilir.
• Beyinde kimyasal bir dengesizlik beden dismorfik bozukluğuna sebep oluyor olabilir.
• Geçmişte travmatik bir deneyim yaşamak BDD geliştirme olasılığını arttırır.

Beden dismorfik bozukluğunun belirti ve semptomları nelerdir?
Beden dismorfik bozukluğunun birden fazla belirti ve semptomu bulunmaktadır. Bunlardan bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.

• Bedenin belirli bir bölgesi (özellikle yüz bölgesi) hakkında çok endişelenmek
• Görünüşü diğer insanlarınkiyle karşılaştırmak için çok zaman harcamak
• Aynalarda kişinin kendisine çok bakması
• Aynalardan tamamen kaçınmak
• Kusurları gizlemek için çok çaba sarf etmek. Örneğin, saçı taramak, makyaj yapmak veya kıyafet seçmek için uzun zaman harcamak
• Cildi pürüzsüz hale getirmek zaman harcamak

Beden dismorfik bozukluğunun risk faktörleri nelerdir?
Beden dismorfik bozukluğu genelde erken gençlik yıllarında başlar. Bu durum hem erkekleri hem de kadınları etkileyebilmektedir. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere bazı faktörlerin vücut dismorfik bozukluğu geliştirme veya tetikleme riskini artırdığı görülmektedir.

• Beden dismorfik bozukluğu veya obsesif kompulsif bozukluğu olan akrabalarına sahip olmak.
• Çocukluk çağında alay, ihmal veya istismar gibi olumsuz yaşam deneyimlerine sahip olmak.
• Mükemmeliyetçilik gibi belirli kişilik özelliklerine sahip olmak.
• Toplumsal baskı veya güzellik beklentilerini hissetmek.
• Anksiyete veya depresyon gibi problemlere sahip olmak.

Beden dismorfik bozukluğu nasıl teşhis edilir?

Eğer BDD'niz olabileceğini düşünüyorsanız, öncelikle uzman bir hekime başvurmalısınız. Hekim muhtemelen semptomlarınız ve bu semptomların hayatınızı nasıl etkiledikleri hakkında bir takım sorular soracaklar. Bu sorular arasında kendinize zarar vermeyi düşünüp düşünmediğiniz ile alakalı sorular da sorabilirler. Hekim doğru teşhisi koyduktan sonra tedavi planı hazırlayabilir veyahut kişiyi bir psikiyatriste yönlendirebilir. BDD için yardım aramak çok zor olabilir, ancak utanacak veya utanacak hiçbir şeyiniz olmadığını hatırlamak önemlidir. Yardım almak önemlidir çünkü semptomlarınız muhtemelen tedavi olmadan kaybolmaz ve daha da kötüleşebilir.

Beden dismorfik bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Vücut dismorfik bozukluğunun semptomları tedavi ile iyileşebilir. Belirtiler nispeten hafifse, kişi kendi başına veya bir grup içinde uygulanan bilişsel davranışçı terapi (CBT) adı verilen bir tür konuşma terapisine yönlendirilebilir. Kişinin orta derecede semptomları varsa, CBT veya seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) adı verilen bir tür antidepresan ilaç önerilebilir. Belirtiler daha şiddetliyse veya diğer tedaviler işe yaramıyorsa, bir SSRI ile birlikte BDT önerilmelidir.

Beden dismorfik bozukluğunun neden olabileceği komplikasyonlar nelerdir?
Vücut dismorfik bozukluğunun neden olabileceği bazı komplikasyonlar bulunmaktadır. Bu bozukluğa dikkat edilmediği taktirde kişide ciddi ruhsal ve fiziksel problemlere yol açabilir. Olası komplikasyonlardan bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.

• Kendine güvensizlik
• Sosyal izolasyon
• Majör depresyon veya diğer duygudurum bozuklukları
• İntihar düşünceleri veya davranışları
• Sosyal anksiyete bozukluğu gibi anksiyete bozuklukları
• Obsesif kompulsif bozukluk
• Yeme bozuklukları
• Madde kullanımı
• Deri yolma gibi davranışlardan kaynaklanan sağlık sorunları
• Tekrarlanan cerrahi müdahaleler sonucunda fiziksel ağrı veya şekil bozukluğu

Beden dismorfik bozukluğunu nasıl önlenir?

Ne yazık ki vücut dismorfik bozukluğunu önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Bununla birlikte, vücut dismorfik bozukluğu genellikle erken gençlik yıllarında başladığından, bozukluğu erken teşhis etmek ve tedaviye başlamak bir miktar fayda sağlayabilir. Uzun süreli tedavi sayesinde vücut dismorfik bozukluğu semptomlarının tekrarlanması da önlenebilir. Ayrıca doğru tedavi ile birlikte, kişinin semptomları azaltılabilir ve yaşam kalitesi arttırılabilir. Tedaviye devam edilmesi halinde kişinin durumu her zaman daha iyiye gider.

Beden dismorfik bozukluğu durumunda hangi bölüme başvurulur?

Vücut dismorfik bozukluğunun fark edilmesi durumunda derhal uzman bir psikiyatriste veya psikoloğa başvurulmalıdır. Erken teşhis bu durumda oldukça önemlidir. Bu nedenle ebeveynler çocuklarını gözlemlemeli ve olası durumlarda çocuklarının yanında olmalıdır. Ebeveynlerin yanı sıra arkadaş çevresinin de bilinçli olması eşit derecede önemlidir. Etrafınızda herhangi birinin vücut dismorfik bozukluğunun belirti ve semptomlarını taşıdığını gözlemlerseniz, onu bir psikiyatrist ya da psikoloğa gitmesi konusunda cesaretlendirebilirsiniz.

Yazının kaynakları

Mayo Clinic (2022). Body dysmorphic disorder. Erişim tarihi Eylül 29, 2022.

NHS (2020). Body dysmorphic disorder. Erişim tarihi Eylül 29, 2022.