Halüsinasyon nedir?

İnsan vücudundaki tüm duyuların ve duyuların bileşenlerinin beyni sağlıklı bir şekilde uyarması, dış dünyanın doğru algılanmasını sağlar. Bu duyular görme, işitme, tat alma, dokunma, iç organlardan gelen duyular ve derin duyu-dengedir. Fakat bazı durumlarda duyu organları ile beyin arasında olması gereken sağlıklı iletişim oluşamaz ve bunun sonucunda kişi gerçek olmayan duyular tarafından uyarılır. Akıl sağlığı sorunları, bazı ilaçların yan etkileri, epilepsi, uyuşturucu veya yoğun alkol kullanımı, gerçek olmayan uyarılmaların sebeplerinden birkaçıdır. Gerçekte var olmayan nesneleri görme, sesleri duyma, kokuları algılama, gerçek olmayan uyarıların sonucudur. Halüsinasyon bu tür problemlerden biridir. Varsanı olarak da adlandırılan halüsinasyon durumunda kişinin beyni, gerçek dışı olanın algısına inanmadır. Duyular her ne kadar gerçek gibi olsada, bunlar kişinin zihni tarafından oluşturulur. Halüsinasyon insanın beş duyusunu da etkileyebilir. Bu yazımızda halüsinasyon nedir, neden olur, türleri nelerdir, belirti ve tedavi yöntemleri nedir gibi soruların cevaplarına ulaşabilirsiniz.

Halüsinasyon neden olur?

Halüsinasyonun birden fazla sebebi bulunmaktadır. Bu sebepler sırasıyla psikolojik, nörolojik, biyokimyasal veya metabolik rahatsızlıklardır. Aşağıda iki ana kategoride halüsinasyonun sebeplerini bulabilirsiniz. İlk kategori, halüsinasyonun psikolojik sebeplerini, ikincisi ise fiziksel sebeplerini içermektedir.

Psikolojik nedenler:

• Şizofreni
• Bipolar bozukluk
• Depresyon
• Kısa psikotik ataklar
• Demans
• Deliryum
• Uyuşturucu
• İlaç kullanımı
• Uyku eksikliği
• İntoksiyonlar

Fiziksel nedenler:

• Çocuk ve yaşlılarda yüksek ateş
• Migren
• Yaşlılıkta sosyal izolasyon
• Nöbetler
• Sağırlık, körlük veya görme problemleri
• Epilepsi
• AIDS
• Beyin kanseri
• Böbrek yetmezliği
• Karaciğer yetmezliği

Halüsinasyonun türleri nelerdir?
Halüsinasyonun birden fazla türü bulunmaktadır ve her biri farklı rahatsızlıktan kaynaklanmaktadır. Halüsinasyon görmeye ne sebep oluyorsa türe de sebebin isim verilir. Bir diğer deyişle hangi duyu organı uyarılıyorsa, türe o duyu organının ismi verilir. Aşağıda sizler için halüsinasyon türlerini bir araya getirdik.

Görsel halüsinasyonlar: Görsel halüsinasyon durumunda kişi, var olmayan nesneleri görmeye başlar. Görsel halüsinasyona sebebiyet veren rahatsızlıklar sırasıyla, migren ve epilepsi, Parkinson, Alzheimer ve beyin tümörleridir. Bu rahatsızlıkların varlığında kişi sık sık geometrik şekiller ve parlak ışıklar görür. Şizofreni durumunda ise, hastalık ilerledikçe halüsinasyonların şiddeti artış gözlemlenir.

İşitsel halüsinasyonlar: İşitsel halüsinasyonlar diğer türlere göre en çok rastlanan halüsinasyon türüdür. Bu türde kişi, var olmayan sesleri duyar ve onları gerçekmiş algılar. Psikoz, şizofreni ve psikonevroz gibi psikolojik hastalıklara sahip kişilerde daha sık görülür. Bu türde kişi genelde kendisine emir veren, kızan, suçlayan ya da hakaret eden sesler duyar. Bazı durumlarda seslere görüntülerin de eşlik ettiği gözlemlenmiştir.

Dokunsal halüsinasyonlar: Bu tür halüsinasyon durumunda kişi vücudunda böceklerin gezdiğini, organlarında hareket hissettiğini veya gerçek olmayan dokunmaları hissettiğini belirtir. Genellikle madde kullanan kişilerin madde yoksunluğu yaşadığı durumlarda görülür.

Koku halüsinasyonları: Koku halüsinasyonu deneyimleyen kişiler, kendi vücutlarında veya çevrelerinde aslında var olmayan bazı kokuları algılarlar. Bu kokular genellikle çürük, yanık ya da dışkı kokusudur. Genellikle beyin tümörüne sahip kişilerde görülür. Ruhsal hastalıklara eşlik eden travmatik deneyimlerin varlığında da görülebilir. Soğuk algınlığı, zehirlenme ve iltihaplı sinüs durumun yaşanması, koku halüsinasyonlarına sebep olabilir.

Tat halüsinasyonları: Bu durumda kişi yediği ve içtiği şeylerde aslında var olmayan tatları algılar. Bu tatlar genellikle metalik ya da alkollü tatlardır.

İç organ halüsinasyonları: Bu tür halüsinasyonlarda kişi, midesinin şiştiğini, içinin sıkıldığını ya da içinde bir yılanın gezdiğini hisseder.

Halüsinasyonun karıştırıldığı durumlar nelerdir?

Bazı durumlar sık sık halüsinasyonla karıştırılır. Bu durumların neler olduğunu aşağıda bulabilirsiniz.

İllüzyon: Bir diğer adıyla yanılsama olan illüzyon durumunda, gerçek olan nesne algılanır fakat bu nesnenin duyular üzerindeki izlenimi yanlış değerlendirilir. Örneğin kapı sesini silah sesi olarak değerlendirme ya da asılı paltoyu hayalet sanma.

Hipnojenik halüsinasyonlar: Bu tür halüsinasyonlar gelip geçici olup, herkes tarafından deneyimlenebilir. Bu durumu herkes hayatında bir ya da iki kere yaşamıştır. Örneğin uykuya dalmak üzereyken sıçrama durumu.

Hipnopompik halüsinasyonlar: Bu tür halüsinasyonlar uykudan uyanırken yaşanır.

Flasback sahneleri: Flashback sahneleri, diğer isimleri ile geçmişe dönüş sahneleri, daha çok ciddi travmatik deneyimleri olan kişiler tarafından yaşanır. Bu sahneler hiç beklenmedik anlarda kişiyi bulabilir ve tekrar yaşanıyormuş hissi verebilir. Bu tür durumlarda kişi geçmişte gördüğü görüntüleri görebilir ya da sesleri duyabilir.

Disosiyatif ataklar: Bu tür ataklar travma sonrasında yaşanan stres bozukluğu durumunda yaşanabilir. Kişi kendini bedeninin dışında görebilir ya da gerçeği olduğundan daha farklı algılayabilir.

Hayali oyun arkadaşı: Bu durum genellikle çocuklarda gözlemlenir. Çocukların oyun oynarken bazı arkadaşlarının varlığından bahsettiği bilindik bir durumdur. Bu durumda çocuklar genelde karşılarındaki görüntüyü gerçekmiş gibi yaşarlar.

Epileptik nöbetler: Epileptik nöbetler sırasında koku, tat, renkli şekiller gibi aslında var olmayan uyaranlar deneyimlenebilir.

Uyuşturucu veya halüsinasyon yapan maddeler: Bu tür, sihirli mantarlar, alkol, uyuşturucu ya da ilaç kullanımı durumlarında ortaya çıkar.

Halüsinasyonun belirti ve semptomları nelerdir?

Halüsinasyonun birden fazla belirti ve semptomu bulunmaktadır. Var olmayan şeyleri görme, duyma, tatma ve hissetme en belirgin belirti ve semptomdur. Halüsinasyon yaşayan kişi korku, endişe ve şaşkınlık hissedip bunu yansıtabilir. Bu insanlar arasında duyulan bir uyarının ardından koşma, kaçma, saklanma, saldırma ve bağırma gibi tepkiler yaygındır. Bazı kişilerde boşluğa bakma ve o bölgede bir şey varmışçasına izleme, kendi kendine konuşma ve tartışma gibi de gözlemlenebilir. Çarşaf silkeleme ya da cildi tımarlama gibi belirtiler, dokunsal halüsinasyon durumunda yaygın olarak görülür.

Halüsinasyonlar nasıl tedavi edilir?

Yukarıda bahsettiğimiz tüm halüsinasyon türlerinin altında önemli fiziksel ya da psikolojik sebepler yatmaktadır. Tedavi süreci öncelikle altta yatan sebepleri bulmakla başlar. Uzman doktorlar acil kan biyokimyası, travma hikayesi, ruhsal durum muayenesi veya nörolojik değerlendirmelerde bulunarak tedaviye başlarlar. Beyin görüntülemesi içim MRI, elektro fizyoloji içinse EEG yapılır. Tedavide eğer gerekiyorsa hastaya sakinleştirici verilebilir. Bu şekilde kişinin hem kendisine hem de etrafındaki insanlara zarar vermesi önlenir. Ayrıca sakinleştirici yardımıyla kendini daha güvende hisseder. Bazı ciddi vakalarda hareketi engelleyecek yöntemlere başvurulabilir. Altta yatan sebepleri bulup onları da tedavi etmeye başlamadan, halüsinasyonlar genellikle tedavi edilemez.

Halüsinasyonlar için hangi bölüme gidilir?

Herhangi bir halüsinasyon türünün yaşanması ya da fark edilmesi durumunda, derhal psikolog veya psikiyatr yardımına başvurulmalıdır.

Yazının kaynakları

https://www.healthline.com/health/hallucinations

https://www.webmd.com/schizophrenia/what-are-hallucinations

https://www.nhs.uk/mental-health/feelings-symptoms-behaviours/feelings-and-symptoms/hallucinations-hearing-voices/