Antisosyal kişilik bozukluğu nedir?

Antisosyal kişilik bozukluğu, çocukluk ya da ergenlik döneminde başlayıp yetişkinlik döneminde de devam eden, başkalarının haklarını hiçe sayma ve saldırma gibi davranışlara neden olan bir kişilik bozukluğudur. Bu bozukluğu olan kişiler, manipülatif, aldatıcı ve duygusuzdur, başkalarının duygularını umursamazlar ve suç davranışlarından dolayı pişmanlık duymazlar. Ayrıca bu kişiler yasalara uymakta, istikrarlı bir mesleğe bağlı kalmakta, saygı ve güvene dayalı kişilerle ilişkiler kurmakta sorunlar yaşayabilmektedir. Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabına göre (DSM 5), şu anda kabul edilen 10 kişilik bozukluğu üç kümede (A, B ve C) sınıflandırılır. Antisosyal kişilik bozukluğu, borderline, narsisistik ve histrionik dahil olmak üzere B kümesi bozukluğunun ilkidir. Bu bozuklukların tümü, başkalarıyla dramatik, duygusal ve öngörülemeyen etkileşimlerle karakterizedir. Bununla birlikte, aynı kategorideki tüm bozukluklar, insanlarla dramatik, duygusal ve öngörülemeyen ilişkilerle karakterizedir.

Antisosyal kişilik bozukluğun belirti ve semptomları nelerdir?

Ne yazık ki antisosyal kişilik bozukluk çocuklukta teşhis edilemeyen tek kişilik bozukluğudur. Aşağıda antisosyal kişilik bozukluğun bazı belirti ve semptomlarını bulabilirsiniz.

• Başkalarının haklarını sömürmek, manipüle etmek veya ihlal etmeye teşebbüs etmek
• Hayvanlara eziyet ve ateş gibi eylemlerde bulunmak
• Kanunları çiğnemeyi göz ardı etmek
• Öfkelerini düzenleyememe
• Sorumsuz ve dikkatsiz olmak ve sosyal hayatı umursamamak
• Suçluluk duymamak ve hatalardan ders almamak
• Uzun süreli ilişkileri sürdürmede zorluk yaşamak
• Hayatlarındaki problemler için sürekli başkalarını suçlamak

Ayrıca, antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişinin, okulda sorunlar yaşamış, suç işlemiş ve geçmişte saldırgan davranışlarda bulunmuş olma olası muhtemeldir. Araştırmalar, antisosyal kişilik bozukluğun belirtilerinin 24-44 yaşları arasında en yüksek olduğunu ve 45 yaşından sonra düzelme eğiliminde olduğunu göstermektedir.

Antisosyal kişilik bozukluğu nasıl teşhis edilir?
Antisosyal kişilik bozukluğunu teşhis edecek herhangi bir kan testi, serolojik test veya görüntüleme tetkiki bulunmamaktadır. Bu rahatsızlıkta uzman psikiyatristler veya psikologlar hastanın davranışını değerlendirir ve DSM-5 kataloğundaki tanı ve tanı kriterlerinin bireyde bulunup bulunmadığını araştırır. Bir hastanın antisosyal kişilik bozukluğu olduğunu anlayabilmek için, aşağıda sizler için bir araya getirdiğimiz maddelerden en az 3'ünün, 15 yaşından itibaren başkalarının haklarını hiçe sayma ve ihlal etme örüntüsü ile birlikte görülmesi gerekir.

• Tutuklamaya yol açan eylemlerde bulunmak ve sosyal normlara göre davranmamak Örneğin yasa dışı davranışlarda bulunmak.
• Aldatma, tekrar tekrar yalan söyleme, takma isimler kullanma veya başkalarını zevk veya kişisel kazanç için dolandırmak
• Dürtüsellik veya plan yapamamak
• Genellikle fiziksel kavgalar veya saldırılar sırasında sinirlilik ve saldırganlık.
• Kişinin kendisinin veya başkalarının güvenliğini pervasızca ihmal etmek.
• Sorumsuzluk, iş davranışını tutarlı bir şekilde sürdürememe veya parasal yükümlülükleri yerine getirememek.
• Pişmanlık eksikliği ve kayıtsızlık hissetmek

Antisosyal davranışlar şizofreni veya bipolar bozukluk atakları sırasında görülmemelidir. Bu tanı ölçütleri, bazı uzmanlar tarafından ayrı bir psikiyatrik sorun olarak kabul edilen psikopati de dahil olmak üzere diğer bozukluklarla önemli ölçüde örtüştüğünden, birçok araştırmacı ve klinisyen bu tanıya karşı çıkmakta ve bu nedenle konu üzerinde tartışmalar devam etmektedir. Diğer uzmanlar, psikopatinin, kendisini daha şiddetli bir sunumla sunan antisosyal kişilik bozukluğunun bir alt türü olduğunu öne sürüyorlar. Güncel literatür, antisosyal kişilik bozukluğu ve psikopatinin birçok benzerliği paylaştığını ve sıklıkla birbirine eşlik ettiğini, ancak eş anlamlı olmadığını göstermektedir. Bu nedenle antisosyal kişilik bozukluğunu birden çok alt tipe ayıran heterojen bir yapı oluşturmak mümkündür. Bu nedenle, antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylerin daha doğru kategorizasyonunu ve kişiye uygun tedaviyi sağlamak için biyolojik ve bilişsel dikkate alınarak karakterize edilmesi gerekir.

Antisosyal kişilik bozukluğuna benzeyen diğer rahatsızlıklar nelerdir?
Bazı bozukluklar Antisosyal kişilik bozukluğuna benzeyebilir ve bu nedenle kişiyi muayene eden uzmanın doğru bir teşhis koyması genellikle çok zordur. Antisosyal zihinsel bozukluğa benzer özelliklere sahip bazı davranış bozukluklarını aşağıda sizler için bir araya getirdik.

Borderline kişilik bozukluğu: Kararsız bir ruh hali ve manipülatif davranışlarla kendini belli eden bozukluktur.

Narsistik kişilik bozukluğu: Abartılı öz-önem duygusuyla karakterize edilen bozukluk.

Madde bağımlılığı: Uyuşturucu ve alkol bağımlılığıyla alakalı olan ve kendini belli eden bozukluk.

Antisosyal kişilik bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Antisosyal kişilik bozukluğunun maalesef tedavisi bulunmamaktadır. Fakat bu bozukluğa sahip olan bir kişinin saldırganlığı, depresyonu ve ruh hali değişimlerini kontrol etmesine yardımcı olacak bazı ilaçlar vardır. Aşağıdakiler bu bozukluğu olan bireylere önerilen ilaçlardan bazılarıdır.

• Beyinde serotonin düzeyini ayarlayabilen sertralin ve fluoksetin gibi antidepresanlar
• Şiddet içeren davranışları veya saldırganlığı kontrol edebilen ripseridon ve ketiapin gibi antipsikotikler
• Ruh hali veya davranıştaki ciddi değişiklikleri yönetmeye yardımcı olan lityum ve karbamazepin gibi duygudurum düzenleyiciler

FDA' nın antisosyal kişilik bozukluğu için herhangi bir ilacı özel olarak onaylamadığı belirtilmelidir. Buna ek olarak, antisosyal kişilik bozukluğunun yetişkinlikte potansiyel zararlarının ciddiyeti nedeniyle, araştırmacılar tedaviyi belirlerken karmaşık bir değerlendirme gerektirir.

Antisosyal kişilik bozukluğu durumunda hangi bölüme başvurulur?

Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip bireyler bu soruna sahip olduklarını fark etmeyebilirler. Bu sebeple aile ve arkadaş çevresinin, kişinin hareketlerine dikkat etmesi ve eylemlerine göre onu değerlendirmesi gerekir. Etrafınızda bu rahatsızlığa sahip olduğunu düşündüğünüz birisi varsa onu hastanelerin Psikiyatri bölümlerine yönlendirmelisiniz. Bu gibi kimseler toplum için bir tehlike olabilirler. Bu sebeple belirti ve semptomlardan herhangi biri fark edilirse, durum hafife alınmamalı ve gerekli bölüme başvurulmalıdır.

Yazının kaynakları

Mayo Clinic (2019). Antisocial personality disorder. Erişim tarihi Eylül 29, 2022.

NHS (2021). Antisocial personality disorder. Erişim tarihi Eylül 29, 2022.