Kabızlık nedir?

İnsanlarda bağırsak aktivitelerinin sıklığı ve türü çeşitli faktörlere bağlı olarak farklılık gösterebilir. Örneğin dışkılama bazı kişilerde günde bir olurken, bazı kişilerde haftada üç güne kadar düşecektir. Kişide konstipasyon olarak da bilinen kabızlığın oluşması, kişinin kendi normal bağırsak aktivitesi dışında bir durumun varlığına bağlıdır. Bu nedenle, insanların kendi bağırsak hareketlerini bilmeleri çok önemlidir.

Kabızlık neden olur?

Kabızlık, kalın bağırsağın dışkıdaki sıvıyı normalden çok emmesi sonucunda oluşan bir rahatsızlıktır. Metabolizma ve dolayısıyla sindirim sistemindeki herhangi bir değişiklik veya yavaşlama, besinlerin sindirim sisteminde normalden daha uzun süre kalmasına neden olur. Kalın bağırsakta normalde daha uzun süreler kalan dışkı daha fazla sıvı kaybeder ve bu sebeple kuruyup sertleşir. Bu da dışkılamayı zorlaştırır ve bunun sonucunda kabızlık yani konstipasyon görülür.

Kabızlık birçok nedene bağlı olarak sıklıkla görülmektedir. Kişinin yaşam tarzındaki değişiklikler, hareketsizlik, yeterince su içmeme ve seyahat etme gibi nedenlerle bağırsak hareketlerinde ve dışkılama döngüsünde çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Çoğu zaman kabızlığa neden olan durum ortadan kalktığında bağırsak hareketleri kendiliğinden normale döner. Kronik kabızlığın daha ciddi bir sorun olduğu unutulmamalıdır ve bu durumda doktora başvurulmalıdır. Kabızlığın en yaygın nedenleri şunlardır:

* Diyetteki değişiklikler

* Yetersiz sıvı alımı

* Yetersiz lif tüketimi

* Süt ürünlerinin aşırı tüketimi

* Dışkıyı uzun süre tutmak ve geciktirmek

* Hareketsizlik

* Uzun süre oturmak

* Antiasit ilaçların uzun süreli ve aşırı kullanımı

* Gebelik

*  Adet (menstrual döngü)

* Yaşlılık (metabolizmanın yavaşlaması nedeniyle)

* Stres, kaygı, depresyon gibi psikolojik durumlar

Bu nedenlere ek olarak yeme bozuklukları, sindirim sistemi içindeki sinir ve kas sorunları, Parkinson veya MS (multipl skleroz) gibi nörolojik hastalıklar, karsinom, bağırsaklarda tıkanmaya veya bağırsak çapının daralmasına neden olan durumlar, hipotiroidizm, irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi bazı hastalıklar da kabızlığa neden olabilir.

Kabızlık belirti ve semptomları nelerdir?

Kabızlık belirtileri kişiden kişiye değişir. Bununla birlikte, yaygın kabızlık belirtileri aşağıdaki gibidir:

* Bağırsak hareketlerinde azalma

* Dışkılama sıklığının haftada üç defadan daha az olması

* Dışkılamada zorluk veya ağrı

* Sert ve/veya küçük dışkı parçaları

* Bağırsakların tamamen boş olmadığı hissi

* Karın içinde şişlik ve ağrı

Kabızlık nasıl tedavi edilir?

Kabızlık durumunda yapılacak ilk şey sıvı alımını artırmak ve günlük diyette daha fazla meyve ve sebze tüketmektir. Kabızlığın giderilmesinde düşünülmesi gereken diğer faktörler ise şu şekilde sıralanabilir:

* Günlük normal su tüketimine ek olarak içme suyu (ortalama 8 bardak/2 litre)

* Sabahları ılık su içmek

* Erik ve kayısı gibi bağırsak hareketlerini kolaylaştıran meyveler yemek

* Vücuda alınan karbonhidrat ve laktoz içerdiği için süt ürünleri miktarını azaltıp meyve, sebzenin miktarını artırmak

* Lif içeren gıdalara odaklanmak

* Beyaz ekmek yerine kepekli ekmeği tercih etmek

* Egzersiz ve yürüyüş

* Dışkılama gerekliliğini geciktirmemek

Kişi tarafından evde uygulanabilen bu yöntemlerin genellikle 3 ila 7 gün içerisinde sonuç verdiği sıklıkla söylenir. Ancak bazı durumlarda bu süre birkaç haftayı bulabilir. Acil müdahale gerektiren durumlarda doktor veya eczacı kontrolünde müshil ilacı kullanmak gerekecektir.

Kabızlık geçmezse ne yapılmalıdır?

Yukarıda sıralanan diyet ve yaşam tarzında yapılacak değişiklikler kabızlık sorununu çözmüyorsa veya ani şiddetli karın ağrısı, akut kabızlık ve gaz çıkaramama durumlarında doktora başvurulmalıdır.

Dahası;

• Dışkıda kan
• İki ila üç haftadan uzun süren kabızlık
• Bağırsak hareketleri sırasında kalıcı ağrı
• Kilo kaybı
• Kalıcı yorgunluk
• Kullanılan ilaçların yan etkileri nedeniyle kabızlık
• Dışkı görünümünde değişiklik gibi durumlarda bir iç hastalıkları uzmanına danışmakta fayda vardır.

Yukarıda sayılan durumların görüldüğü durumlarda kolonoskopi ve iç organlardaki kas ve sinirlerin durumunu belirlemek için çeşitli tetkikler, ayrıca kan ve hormon tetkikleri istenebilir.

Kronik kabızlık durumunda rektum içindeki damarların hasar görebileceği ve hastalarda hemoroid oluşabileceği akılda tutulmalıdır. Kronik zorlanma nedeniyle anüs yırtıkları (anal fissürler) de görülebilir. Ayrıca rektum ve anüste dışkı birikmesi sonucu bu alanlarda tıkanıklık oluşabilmekte ve uzun süreli kabızlık (konstipasyon ) durumlarında aşırı dışkılama çabası nedeniyle pelvik kaslar da zarar görebilmektedir. Pelvik kasların hasar görmesi veya gevşemesi, yaşamın ilerleyen dönemlerinde inkontinansa (idrar kaçırma) neden olabilir.

Kabızlığı engellemek için ne yapılmalıdır?

Altta yatan bir neden yoksa kabızlık yani konstipasyon, yaşam tarzı ve diyet değişiklikleri ile önlenebilecek bir durum olabilir. Bunun yanında, kişinin kendi bağırsak hareketlerini tanıması da çok önemlidir. Günlük tüketilen su miktarını kontrol etmek, 2 litrelik miktarın altına düşmemek, sıvı kaybını arttırdığı için alkol ve kafein içeren yiyecek ve içeceklerden kaçınmak, diyete meyve, sebze, bakliyat ve tahılları dengeli bir şekilde eklemek, ayrıca egzersiz yapmak ve /veya yürümek, daha aktif bir yaşam tarzı benimsemek sindirim sistemi sağlığı açısından yapılması gerekenler arasında yer almaktadır.

Ayrıca tuvalete gitme rutini oluşturmak, tuvalete gitmek için acele etmemek, tuvalette ayakları yerden yüksekte tutacak şekilde oturmak, bağırsakları düzenlemeye ve kolaylaştırmaya yardımcı olan ek önlemler arasındadır.

Kabızlık sorunu yaşanması durumunda hangi bölümden randevu alınır?

Kabızlık genellikle neden olan durum ortadan kalktığında kendi kendine geçen bir durumdur. Ancak bu durum daha uzun süredir devam ediyorsa ve kişinin hayatını etkilemeye başladıysa doktora gitmesi en doğrusu olacaktır. Kabızlık sorununu çözmek için hastanelerin İç Hastalıkları veya Gastroenteroloji bölümünden randevu alınmalıdır.

Yazının Kaynakları:

• NHS(2020). Constipation. Erişim tarihi Eylül 13,2022.
• Healthline(2019). What You Should Know About Constipation. Erişim tarihi Eylül 13,2022.