Bel fıtığı nedir?
Lomber disk hernisi olarak da bilinen bel fıtığı, omurlar arasındaki kıkırdak dokusunun aşınma veya stres nedeniyle yırtılması ya da kayması sonrası sinir köklerinin sıkışması sonucu oluşur. Diskler, amortisör görevi gören ve omurganın hareketliliğini sağlayan omurlar arasındaki lastik benzeri dokulardır. Normalde sinir köklerine yakın bulunan disk taşabilir veya bulunduğu yerden çok uzakta kırılabilir ve sinir köklerine baskı yapabilir. Bu durumda sırt ağrısı, bacak ağrısı, bacak uyuşması, kas güçsüzlüğü oluşabilir. Bel fıtıklarının büyük bir kısmı bel omurlarının son ikisinde meydana gelir.
Bel fıtığı neden olur?
Bel fıtığı olma riskini artıracak faktörler şunlardır:
- Fazla kilo - obezite: Hızlı kilo alımı sonucu fazla kilolar belinizdeki diskler üzerinde baskıya neden olur. Omurga vücudumuzun yükünü taşır. Aşırı basınca maruz kalma, disklerin deformasyonuna ve olması gereken şeklin bozulmasına neden olur. Örneğin, hamilelik ve hızlı kilo alma gibi durumlarda vücudun ağırlık merkezinin öne doğru yer değiştirmesi omurgaya daha fazla yük binmesine neden olur.
- Hareketsizlik: Vücudun ağırlığını taşıyan sadece omurga değildir. Omurga boyunca uzanan tüm boyun, sırt, bel ve karın kaslarının işlevi de çok önemlidir. Hareketsiz yaşam ve düzenli spor yapmama gibi durumlarda kaslarda zayıflama olur ve biyomekanik denge bozulur. Omurgaya ek yük bindirilir. Bu yük disklerin üzerine yerleşerek fıtıklaşmasına neden olabilir.
- Meslek : Ağır fiziksel aktivite ve ağırlık kaldırma gerektiren işlerde, uzun süre ayakta durmayı veya oturmayı gerektiren işlerde çalışan kişilerde bel fıtığı tehlikesi daha fazladır. (Masa başı çalışanları, uzun yol şoförleri, futbolcular, halterciler, kürek ve güreş sporuyla uğraşanlar, inşaat işçileri vb.)
- Genetik : Bel fıtığı genetik bir hastalık değildir, ancak hastalığı ortaya çıkaran bağ dokusunun zayıflığı hastalığa yatkınlık yaratabilir, bu nedenle bazı kişilerde fıtığa yatkınlık aileden de kalıtsal olabilir, ailesinde fıtık öyküsü olanlarda fıtık olma tehlikesi daha yüksektir.
- Sigara: Sigaradaki zehirli maddeler sıvı kaybına neden olur ve diske oksijen verilmesini azaltır. Bunun genellikle diskin daha hızlı bozulmasına neden olduğu düşünülür. Bu nedenle diğer birçok zararlı etkisinin yanı sıra bel fıtığı tehlikesini arttırdığı için sigaradan uzak durulmalıdır.
Bel fıtığı belirti ve semptomları nelerdir?
'Bel fıtığı belirtileri nelerdir?' sorusu sıkça soruluyor. Lomber disk hernisi olarak da bilinen bel fıtığının semptomları, diskin nerede fıtıklaştığına ve hangi sinir köküne bastığına bağlı olarak değişir. Bel fıtığının en sık görülen semptomlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
* Alt bel bölgesinde : Ağrı şikayetleri; Öksürmek, hapşırmak veya uzun süre ayakta durmakla daha da kötüleşebilir. Kas spazmları da oluşabilir.
* Belden bacağa yayılan ağrı: Bel fıtığının en tipik belirtilerinden biri belden bacağa yayılan ağrıdır ve bu ağrı siyatik olarak da adlandırılır. Burada ağrı ayak tabanlarına yayılabilir.
* Uyuşma: Bacaktaki ağrıya ek olarak uyuşma ve hissizlik şikayetleri de olabilir.
* Kas güçsüzlüğü: Ağrı ile birlikte disk fıtığı nedeniyle etkilenen taraftaki bacak, ayak veya baş parmakta da kas güçsüzlüğü oluşabilir.
* Mesane veya bağırsak fonksiyonundaki değişiklikler: ileri evrelerde, bağırsak veya mesane fonksiyonu da fıtıklaşmış diskten etkilenebilir. İdrar yapamama nedeniyle mesane dolar ve enürezis oluşur.
Ağrıyı tolere etme yeteneği kişiden kişiye değişebilir. Kişi ağrıya dayanabilse de, kasları kontrol etme yeteneğini etkileyen kas zayıflığı ve belirgin uyuşma varsa bir beyin cerrahına danışmak önemlidir.
Bacaklara yayılan ağrının günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek kadar arttığı durumlarda, enürezis, idrar yapamama gibi belirtiler, uyluk çevresi, bacak arkası ve karın bölgesinde ilerleyen his kaybı olduğunda acil tıbbi yardım gerekli hale gelmiştir.
Bel fıtığı nasıl teşhis edilir?
Bel fıtığı teşhisi için öncelikle kişinin tıbbi kaydı doktor tarafından öğrenilir ve fizik muayene yapılır. Fizik muayene sırasında doktorunuz şikayetlerinizin ve rahatsızlığınızın kaynağını sorgular. Daha sonra kişiye bazı testler-taramalar uygulanır.
Görüntüleme testleri, doktorun sorunlu alanları belirlemesine yardımcı olur. Röntgen, Manyetik Rezonans Görüntüleme ve Bilgisayarlı Tomografi gibi yüksek çözünürlüklü tanı cihazları ile fıtık kaynaklı medulla spinalis veya sinir sıkışmasının saptanması amaçlanır.
Bel fıtığı tanı yöntemleri kapsamında uygulanacak yüksek çözünürlüklü tanı cihazları şunlardır:
- Röntgen: Bel ağrılarında kemik kırılması, omurilik kayması gibi durumları hızlı bir şekilde değerlendirmek ve takip etmek için kullanılır.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Yumuşak dokuları ayırma ve çok düzlemli görüntüleme yetenekleri ile MRG, çoğu klinik durumda omurgayı değerlendirmek için en uygun görüntüleme incelemesidir. MRI, dokular arasında kontrast oluşturmak için farklı diziler kullanır; Görüntü alanına giren omurga, medulla spinalis, sinir kökleri ve omurilik sıvısı ve çevre dokular hakkında bilgi verir. Vücuttaki organların ve yapıların ayrıntılı görüntüleri için büyük mıknatıslar, radyofrekans ve bilgisayar karışımı kullanılır.
- Miyelogram : Yapının röntgende net olarak görülebilmesi için vertebral kanala boya enjekte edilir.
- Bilgisayarlı Tomografi Taraması: (CT veya CAT taraması olarak da adlandırılır) . vücudun görüntülerini üretmek için X-ışınlarını ve bilgisayar teknolojisini kullanan bir görüntüleme taramasıdır. CT tarama; Kemikler, kaslar, yağlar ve organlar dahil olmak üzere vücudun herhangi bir bölümünün ayrıntılı görüntülerini gösterir.
- Elektromiyografi (EMG): EMG, bir sinir tarafından kas stimülasyonuna yanıt olarak kas yanıtını veya elektriksel aktiviteyi ölçen bir testtir.
Bel fıtığı nasıl tedavi edilir?
Bel fıtığı teşhisi konulduğunda genellikle yatak istirahati, ağrı kesici medikal tedaviler ve bazen fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezlerinde fizik tedavi ile rahatlama sağlanır. Bu yöntemlerle hastaların büyük çoğunluğunda şikayetler geriler. Bu tedavilere rağmen geçmeyen, yaşam kalitesini bozan, işgücü ve güç kaybına neden olan ağrı, enürezis gibi şikayetler varsa ameliyat kaçınılmazdır. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın ameliyatın amacı baskı altındaki sinir kökünü rahatlatmaktır. Günümüzde tüm dünyada en çok kullanılan ve en faydalı yöntem mikrocerrahi teknikler kullanılarak yapılan cerrahidir. Diğer yöntemler arasında fıtığın lazerle küçültülmesi ve endoskopik yöntemle fıtığın alınması sıklıkla sayılmaktadır.
Muayenelerde ciddi bir sinir sıkışması yoksa ve sadece bel ve bacak ağrıları varsa gevşetici ilaçlar, yatak istirahati ve kompülsif hareketlerden kaçınılması önerilir.
Genel olarak, bel ağrısı için aşağıdaki öneriler verilir:
* İki kilogramı geçen ağırlıklar kaldırılmamalıdır.
* Öne ve yana eğilme gibi hareketler yasaktır. Alttan bir şey alınacaksa, çömelmeniz önerilir.
* Otururken bel boşluğunu dolduracak bir yastık koymak ve uzun süre oturmamak önemlidir. Meslek gereği uzun süre oturmak gerekiyorsa her saat başı ayağa kalkmalı ve hafif esneme hareketleri yapmaya özen göstermelisiniz.
* Yukarı doğru uzanan bir hareket yapmayın. Yüksekten bir şey alacaksa, sandalyeye veya merdivene çıkması doğru olabilir.
* Soğukta kalmamak, açık pencere veya havalandırma önünde durmamak önemlidir.
*Ağrılardan korunmak için stresten uzak durmak da gereklidir.
Tanı konulduğunda istirahat ve kas gevşeticilere rağmen semptomlar devam ediyorsa lokal ağrı müdahaleleri veya akut dönem fizyoterapi teknikleri uygulanabilir. Kronik ağrıda fizyoterapinin amacı, günlük aktivitelere katılımı sağlamak için core kuvvetini, esnekliğini ve dayanıklılığını arttırmaktır. Akut durumlarda ağrı nedeniyle hastanın bu tedaviye katılımı sınırlı olabilir.
Bu tedavilere rağmen ağrı günlük yaşam aktivitelerini kısıtlamaya ve yaşam kalitesini düşürmeye devam ediyorsa cerrahi tedavi zamanı gelmiştir. İlerleyen güç kaybı, idrar kaçırma, idrar yapamama ve güçlü ağrı kesici kullanımına rağmen dayanılmaz ağrı varsa acil cerrahi müdahale gerekir. Sadece gecikme durumunda bu şikayetler kalıcı olacaktır.
Bel fıtığı ameliyatının amacı, bel fıtığını temizlemek ve sinir üzerindeki baskıyı azaltmaktır. En sık kullanılan cerrahi seçenek, mikrocerrahi diskektomidir. Mikrocerrahi tekniklerle ve çok küçük bir cilt açıklığı ile gerçekleştirilen bu ameliyatlarda hastanede kalış süresi çok kısadır. Mikrocerrahi diskektomi genellikle genel anestezi altında yapılabildiği gibi uygun hastalarda uyanık cerrahi şeklinde epidural anestezi ile yapılır. Hastanede kalış süresi genellikle 1 gündür. Hasta tercih ederse genellikle aynı gün taburcu edilir. Günlük yaşam aktivitelerine kademeli bir dönüş sağlanır ve 1 hafta kadar sürmektedir. Ağır mesleklerde çalışanlar dışında hastalar iki hafta içinde eski vücutlarına dönebilirler.
Bel fıtığından şüphelenilmesi durumunda hangi bölümden randevu alınır?
Kişinin yukarıda belirttiğimiz semptomlar sonucu kendisinde bel fıtığı olduğundan şüphelenmesi durumunda Beyin ve Sinir Cerrahisi, diğer bir adıyla Nöroşirürji bölümünden randevu alması uygundur.
Yazının Kaynakları:
