Endoskopi nedir? Hangi durumlarda yapılır?

Endoskopi nedir? Hangi durumlarda yapılır?

Endoskopi nedir?

Sindirim sistemi ile ilgili hastalıklar yaşam kalitesini, beslenme düzenini, bağışıklık sistemi ve vücut direncini büyük ölçüde etkileyen en önemli sağlık sorunlarından biridir. Özellikle tanı aşamasındaki gecikmeler hastalığın ilerlemesine, vücut direncinin zayıflamasına ve tedavide güçlüklere yol açabilmektedir. Bu nedenle sindirim sistemi ile ilgili hastalıkların detaylı incelenmesi için endoskopik yöntemler geliştirilmiş bu uygulamalar sayesinde tanı ile eş zamanlı tedavi mümkün hale gelmiştir.

Kelime anlamı olarak endoskopi, tarihi Hipokrat'a kadar uzanan ve birçok hastalığın teşhisinde kullanılan bir muayene yöntemi olarak bilinmektedir. Günümüzde yemek borusu, mide, bağırsak, mesane, rahim ve vajina gibi içi boş organların, ucuna kamera takılı çok yönlü kablo benzeri bir cihaz aracılığıyla görüntülenmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır. Bu müdahalelerin bir kısmı işlemin uygulandığı bölgeye göre çeşitli isimlerle anılmakla birlikte genel kullanımda endoskopi kelimesi sadece alt ve üst sindirim sistemi organlarının görüntülenmesinde tercih edilmektedir. Özellikle gastrointestinal sistem endoskopisi bu sistemle ilgili hastalıkların teşhisinden çok tedavi amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Bu nedenle endoskopi sadece bir görüntüleme yöntemi değil, reflüden gastrointestinal sistem kanserlerine kadar birçok hastalıkta en etkili tedavi seçeneklerinden biridir.

 

Endoskopi hangi durumlarda yapılır?

Üst gastrointestinal sisteme uygulanan endoskopi işlemi kendi içinde özofagoskopi, gastroskopi ve duodenoskopi olarak adlandırılır. Teşhis amacıyla üst sindirim sisteminin endoskopik görüntülemesini gerektiren durumlar başlıca şunlardır:

* Hazımsızlık:

Halk arasında hazımsızlık olarak tanımlanan bu durum genellikle mide ve on iki parmak bağırsağında fonksiyon kaybı olarak açıklanır. Dispepsi, kişide çeşitli sindirim sorunlarına neden olabilir ve diğer şikayetlerle birlikte değerlendirildiğinde daha ciddi sağlık sorunlarının belirtisi olabilmektedir.

* Disfaji ve Odinofaji Gibi Yutma Problemleri:

Yutma güçlüğü (disfaji) ve ağrılı yutma (odinofaji) sorunları son derece ciddi sağlık sorunlarına işaret edebilir. Bu nedenle bu belirtiler ortaya çıkarsa acil endoskopi yapılması önerilir.

* Gastroözofageal reflü hastalığı:

Özofagus reflü tanısı genellikle endoskopiye gerek kalmadan tipik bulgulara göre konur. Ancak bu tanıya eşlik eden demir eksikliği anemisi, istenmeyen kilo kaybı, ağrılı yutma sorunu gibi çeşitli sağlık sorunları varsa üst gastrointestinal sistem endoskopisi tercih edilebilir.

* Üst gastrointestinal sistem kanaması:

Hastada gastrointestinal kanamaya işaret eden kanlı kusma ve/veya kanlı dışkı gibi belirtiler varsa hem tanı hem de tedavi amaçlı endoskopi sıklıkla yapılmaktadır.

* Nedeni bilinmeyen demir eksikliği anemisi:

Demir eksikliği anemisi başta sindirim sistemi olmak üzere birçok hastalığın habercisi olabilir. Bu nedenle demir eksikliğinin sebebinin bilinmediği durumlarda üst ve alt gastrointestinal sistem endoskopisi tercih edilmektedir.

* Şüpheli kitle varlığı:

Üst karın muayenesinde tespit edilen kitle radyolojik görüntüleme yöntemleri ile doğrulandıktan sonra detaylı muayene ve teşhis için endoskopi de gerekebilir.

* Akalazya:

Akalazya genellikle yemek borusunu çevreleyen kasların kalıcı olarak gevşemesi ve mide kapağının açılıp kapanma işlevinin kaybolması olarak tanımlanır. Kişide ciddi rahatsızlıklara neden olan bu hastalığın tanı, tedavi ve takip aşamasında endoskopik girişimlerden yararlanılmaktadır.

Tüm bunlara ek olarak sindirim sistemi ile ilgili kitle ve lezyonların tanı ve tedavisi, polipoid lezyonların çıkarılması, iyi huylu darlıkların dilatasyonu, pankreas içindeki kistlerin drenaj ile boşaltılması ve endoskopik mukozal rezeksiyon (EMR), endoskopik submukozal diseksiyon ( ESD)konularında üst gastrointestinal endoskopi, ileri endoskopik müdahalelerin uygulanması için kullanılır.

Endoskopi aracılığıyla kalın bağırsağın ve rektumun ayrıntılı görüntülenmesine kolonoskopi denir ve genellikle aşağıdaki durumlarda uygulanır:

* Kanser taraması:

Kolon kanseri geç tespit edilen ve çok hızlı ilerleyebilen ve ölüme neden olabilen kanser türlerinden biridir. Bu nedenle kolonoskopi özellikle riskli kişilerin rutin kanser taramalarında tercih edilmektedir.

* Tümör, Ülser veya Tıkanma gibi durumlar:

Kalın bağırsakta lezyonlar, darlık, ülserler veya tıkanıklıklar başka hastalıklara işaret edebilir ve bazı durumlarda acil müdahale gerektirebilir. Bu durumda kolonoskopi de hem tanı hem de tedavi için tercih edilebilir.

* İnflamatuar bağırsak hastalığı:

İnflamatuar bağırsak hastalığı, bağırsak yüzeyinde iyi huylu veya kötü huylu tümör dokusunun gelişmesine neden olabilir. Bu nedenle, teşhis konulan kişi ve semptom gösteren yakınlarının takibi yapılmalı ve bu nedenle kolonoskopi işlemi uygun sıklıkta tekrarlanmalıdır.

* Kalın Bağırsak Polipleri:

Kalın bağırsakta oluşan polip ve benzeri lezyonlar kolonoskopi ile teyit edildikten sonra aynı işlemle çıkarılır. Ancak bazı hastalıkların kesin tanısı içinde kolonoskopi ile bağırsaktan biyopsi kültürü alınması gerekecektir.

 

Endoskopi işlemi nasıl yapılır?

Endoskopi işlemi deneyimli kişiler tarafından uygun koşullarda gerçekleştirilmelidir. İşlem öncesi hastaya gerekli anestezik tedavi uygulanarak pozisyon verilir. Genellikle üst gastrointestinal endoskopi için bölgesel anestezi tercih edilir. Hasta masaya yatırılır ve her iki omzu aynı düzlemde olacak şekilde sol tarafa yatırılır. Daha sonra ucunda kamera bulunan kalın bir kabloya benzeyen bir aletle ağızdan girilerek boğaz ve yemek borusuna doğru ilerler. Bu arada hastanın sindirim sistemi mukozasında yırtılma veya kanama gibi komplikasyonların oluşmaması için mümkün olduğunca nazik ve yavaş hareket etmek önemlidir.

Yemek borusundan geçerken kameraya yansıyan ekranda gastrointestinal sistem incelenir. Bu bölgenin incelenmesinden sonra endoskop cihazı mideye doğru ilerletilir ve mide kapağından başlayarak detaylı görüntüleme sağlanır. Tüm bu yapılarda patolojik bir bulgu fark edilirse genellikle o bölgeden biyopsi alınarak inceleme için laboratuvara gönderilir.

 

Endoskopi işlemi ne kadar sürer?

Endoskopi prosedürünün süresi birçok faktöre bağlı olarak değişir. Bunların bir kısmı kişinin yaşı, genel sağlık durumu, anksiyete düzeyi, işlemin amacı, müdahale taktiği, hekimin tecrübesi gibi önemli noktalardır. İşlem sırasında anestezi tercih edilir. Alt gastrointestinal sisteme uygulanan işlemler hem duyarlılık gerekliliği hem de genel anestezi tercihi nedeniyle üst sindirim sistemi endoskopilerine göre daha uzun sürebilir. Prosedürle ilgili herhangi bir komplikasyondan kaçınmak için prosedürü mümkün olduğunca nazik, yavaş ve dikkatli bir şekilde gerçekleştirmek son derece önemlidir. Bu nedenle özellikle alt gastrointestinal sisteme yapılan endoskopi uygulamaları anestezi sonrası iyileşme süreci ile birlikte 1 saati geçebilmektedir. Üst gastrointestinal sistem endoskopileri hastanın genel sağlık durumuna göre yaklaşık 30-40 dakikada sonlandırılır. Ancak tedavi amaçlı uygulanan endoskopi işlemleri plan doğrultusunda biraz daha uzun sürebilir. Sindirim kanalının herhangi bir yerindeki darlığın açılması, varsa yabancı cisimlerin çıkarılması, olası lezyonların tespiti ve mukoza yüzeyinden poliplerin çıkarılması gibi bazı işlemler standart endoskopi işlemlerine göre daha uzun sürede tamamlanmaktadır.

 

Yazının kaynakları

NHS(2022). Endoscopy. Erişim tarihi Eylül 28, 2022.

Mayo Clinic(2022). Upper endoscopy. Erişim tarihi Eylül 28, 2022.

Sosyal Medya'da Paylaş

Yazar Hakkında

CEPTE SAĞLIK

Cepte Sağlık; online aile sağlığı merkezidir. Türkiye'nin en büyük Fiziksel, Mental ve Sosyal Sağlık Platformunda yüzlerce alanında uzman doktor veya psikolog ile hemen online görüşme yapabilir, evde ...

WhatsApp