Bipolar bozukluk nedir?

Manik-depresif psikoz olarak da adlandırılan bipolar bozukluk, özellikle kişinin yaşam kalitesinde ciddi sorunlara neden olabilen ve hem akademik hayatta hem de kişilerarası iletişimde büyük zorluklara sebebiyet veren ciddi bir ruh sağlığı bozukluğudur. Psikiyatrik hastalıklar uzun vadede hem zihinsel hem de fiziksel olarak işlev kaybına neden olur ve manik depresyon tüm dünyada işlev kaybına neden olan hastalıklar arasında altıncı sırada yer alır. Özellikle ciddi bir seyir izleyen ve erişkin popülasyonda %6 oranında görülen bu bozukluğun, hastalığa bağlı fonksiyon kaybı oluşmadan önce doğru teşhis edilmesi ve etkin tedavi sürecinin başlatılması son derece önemlidir. Bipolar bozukluk sıklıkla minör depresif bozukluk ile karıştırılır ve bu durum tanıyı geciktirerek hastalığın düzenlenmesini zorlaştırır. Bu nedenle hastalığı doğru tanımlayabilmek için bipolar bozukluk nedir, nasıl tedavi edilir gibi soruların yanı sıra bipolar bozuklukta ayırıcı tanı nedir, minör depresyondan farkları nelerdir gibi önemli soruların yanıtlanması gerekir.

Bipolar bozukluk neden olur?

Bipolar bozukluk, daha önce manik-depresif hastalık olarak adlandırılan iki farklı hastalık dönemi ile karakterize ilerleyici bir bipolar zihinsel bozukluktur. Kişinin ruh hali, öfori veya coşkunluk olarak adlandırılan manik dönem ile buna bağlı olarak depresyon olarak tanımlanan depresif dönem arasında iki uçta değişir. Bu dönemler aralıklı olarak azalabilir, sonra tekrar alevlenebilir, ancak hastalık dönemlerinin art arda gelmesi tanı için önemli kriterlerden biridir. Belli bir süre manik bir ruh hali içinde olan hasta, hastalığın gerilemesi ile haftalar hatta aylarca hiçbir belirti göstermeden tamamen normal bir ruh haline dönebilir. Ancak hastalığın yeniden alevlenmesiyle birlikte depresif dönem başlar ve bu nedenle kişi belirli bir süre mutsuz, karamsar, kaygılı bir ruh hali içindedir.

20-25 yaşlarında başlayan bu uzun süreli ruh hali değişiklikleri, bireyin günlük yaşama uyum sağlamasını, iş ve akademik yaşamda başarıya ulaşmasını, kişilerarası iletişimi sorunsuz bir şekilde sürdürmesini son derece zorlaştırmaktadır. Hastalığın ortaya çıkmasından büyük ölçüde genetik faktörler sorumludur, ancak beyinde salgılanan bazı kimyasal bileşiklerle ilgili nörolojik problemler de bipolar bozukluğa yol açabilir.

Bipolar bozukluk belirti ve semptomları nelerdir?

Bipolar bozukluğun en önemli belirtisi hastanın manik tablosudur ve hastalığın temel özelliği olarak kabul edilen bu durum, kesin tanı koymak için gereklidir.

Manik Dönem Belirtileri

* Enerji ve motor aktivite düzeyinde artış

* Uyku ihtiyacında önemli azalma veya belki de uyku ihtiyacının reddedilmesi

* Dikkat dağınıklığı

* Kendine güveninin artması ve kendini olduğundan daha büyük görme

* Zevk veren veya riskli davranışlara karşı artan dürtüsellik (çok fazla alışveriş yapmak, çok hızlı araba kullanmak gibi)

Manik dönemdeki bu enerji artışı, kişinin bu dönemde kendisini son derece üretken, aktif ve ruhsal olarak mükemmel hissetmesini sağlayabilir. Bu da kişinin tedavi gerekliliğini fark etmesini geciktirmekte ve dolayısıyla teşhis koymayı zorlaştırmaktadır. Depresif dönem içerisinde, manik dönemin neredeyse ötekisi yaşanır ve kişiler genellikle bu dönemde depresyon şikayeti ile hekime başvururlar. Minör depresyon ile manik-depresif bozukluğu ayırt etmek çok zordur, ancak hastalığın doğru teşhisi ve erken tedavisi için kritik öneme sahiptir.

Depresyon Dönemi Belirtileri

* Enerji durumunda önemli azalma

* Uyku ihtiyacının artması ve yorgun uyanma

* Kendine güven kaybı ve değersizlik hissi

* Karamsarlık, umutsuzluk

* Daha önce zevk aldığı aktivitelerden zevk alamama

* İştahta önemli artış veya azalma

* Açıklanamayan fiziksel ağrı

*Ölüm ve intihar düşünceleri

Bunların hepsi depresyon durumunda ortaya çıkan yaygın belirtilerdir, ancak bipolar bozukluk tanısı için yeterli değildirler. Bipolar bozukluk tanısının doğru konabilmesi için depresyon şikayeti ile başvuran her hasta yakından değerlendirilmelidir.

Bipolar bozukluk nasıl teşhis edilir?

Bipolar bozukluk, kişinin  ne yazık ki birçok durumda işlevselliğini bozmakta, ciddi ek sağlık problemlerine sebep olmakta ve intihar riskini büyük oranda artırmakta olan kronik bir psikiyatrik hastalıktır. Hastaların ezici çoğunluğuna başlangıçta depresyon tanısı konmakta ve buna yönelik tedavi müdahaleleri uygulanmaktadır. Ancak bu tedaviler hastalığın seyrini olumsuz etkileyebilir ve kişinin tedaviye uyumunu zorlaştırabilir. Bu nedenle depresif duygudurum şikayeti ile başvuran kişilerin bipolar bozukluk tanı ölçütleri açısından ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Tanı için en gerekli kriter manik dönemin varlığıdır. Dünya Sağlık Örgütü'nün tanımına uygun olarak, manik dönemin en az bir hafta sürmesi veya hastaneye yatış gerektirmesi gerekmektedir. Anormal olan ve sürekli bir coşku hissi içeren bir duygu durumu olarak tanımlanır. Manik dönemde kişi normalden daha konuşkan olur, ancak dikkat dağınıklığı nedeniyle konuşmayı sürdürmekte zorlanır.

Bipolar bozukluk belirtilerinin en önemli özelliklerinden biri, hastalık belirtilerinin mevsimsellik göstermesidir. Hastalar genellikle ilkbahar ve yaz aylarında manik bir dönem yaşarken, kış aylarında depresif bir ruh haline ihtiyaç duyarlar. Özellikle ilkbahardan yaza geçiş döneminde manik belirtiler artar. Bu dönem, hastalığın alevlenmesi için en riskli dönem olarak kabul edilir. Bipolar tanısı alan bireylerin yaklaşık %25'i baharın son günleri ile yazın ilk günleri arasında kötüleşir ve artan dürtüsellik, öfke patlamaları, saldırganlık yönelimi ve intihar eğiliminde artış gibi davranışlar sergiler. Manik depresyon tanısı konulurken hastanın ve hastalığın bu davranışsal özellikleri dikkate alınır.

Bipolar bozukluk nasıl tedavi edilir?

Bipolar bozukluğun ilk on yılında yaşanan ortalama epizot sayısı 4'tür. Manik dönem birkaç ay sürerken, depresif dönem oldukça uzun sürebilir. Ataklar arasındaki süre içerisinde çoğu insan normal ruh haline döner ve bu dönemde günlük yaşam aktivitelerinde herhangi bir aksama olmaz. Ancak kişiler, bu süreçte ortaya konduğu şekilde hekimin planladığı tedaviye devam etmelidir. Bunun uygulanmaması halinde ataklar daha sık tekrar ederek hastalığın ilerleyişini kötü hale getirir.

Bipolar bozukluk tedavisinin temeli, ilaç tedavileri ile eş zamanlı planlanan psikoterapi uygulamalarıdır. Hiçbir tedavi seçeneği tek başına yeterli değildir, bu nedenle hasta için en faydalı tedavi planı hekim ve hasta tarafından birlikte hazırlanmalıdır.

Sağlıklı bir hayat için sağlıklı alışkanlıklar geliştirilmesi, psikolojik rahatsızlıkların tedavi edilmesi açısından oldukça büyük önem arz eder. Düzenli uyku ve egzersiz alışkanlığı kişiyi hem fiziksel hem de zihinsel olarak güçlendirirken, belirli rutinler oluşturmak özellikle bu tür psikiyatrik hastalıkların seyrini iyileştirir. Bipolar bozukluğu olan kişilerin aynı saatlerde yatıp kalkmaları, kahvaltı, öğle ve akşam yemeklerini her gün aynı saatte planlamaları ve günün belli saatlerinde belli aktiviteleri yapmaya özen göstermeleri önerilir. Ancak alkol ve madde kullanımından uzak durmak hem fiziksel sağlığı korumak hem de birçok ruhsal ve ruhsal hastalıktan korunmak için önemlidir. Özellikle psikiyatrik hastalığı olan kişilerin alkol tüketimini sınırlamaları, uyuşturucu ve benzeri maddelerin kullanımından kesinlikle kaçınmaları gerekmektedir.

Bipolar bozukluktan şüphelenilmesi durumunda hangi bölümden randevu alınır?

Bipolar bozukluk yukarıda bahsettiğimiz gibi bir psikolojik rahatsızlık olduğundan hastanelerin veya özel kliniklerin Psikiyatri bölümünden randevu alabilirsiniz.

Yazının Kaynakları:

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bipolar-disorder/symptoms-causes/syc-20355955
• https://www.nhs.uk/mental-health/conditions/bipolar-disorder/overview/