İnsülin direnci nedir?
İnsülin direnci metabolik bir sendrom olup, kaslarda, yağda ve karaciğerde bulunan hücrelerin insüline doğru tepki vermemesi durumudur. Hücreler insüline doğru tepki vermediğinde, enerji üretimi için kandaki glukoz kullanılamaz. Bu durumda pankreas, artan glukoz seviyesini dengelemek ve hücre direncini kırmak için durmadan ve daha fazla insülin üretir. Bunun sonucunda kan şekeri seviyesi yükselir. İnsülin direnci için doğru tedavi yöntemi uygulanmadığında çok daha ciddi sonuçlar ortaya çıkabilir. Bu yazımızda insülin direnci ile ilgili detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz. Sizler için insülin direnci nedir, neden olur, belirti ve semptomları nelerdir, tanı ve tedavi yöntemleri nelerdir gibi soruların cevaplarını bir araya getirdik.
İnsülin direnci neden olur?
İnsülin direnci genetik faktör kaynaklı olabileceği gibi sonradan da gelişebilen bir rahatsızlıktır. Ailede insülin direnci veya tip 2 diyabet hastası olması durumunda, doğacak çocuklarda da insülin direncinin gelişmesi olasıdır. Sonradan gelişebilecek insülin direncinin sebeplerini aşağıda sizler için sıraladık.
- Hareketsiz yaşam
- Fazla kalorili bir beslenme biçimi
- Sigara tüketimi
- Karaciğer yağlanması
- İlerleyen yaş
- Obezite
- Uyku apnesi ve diğer uyku sorunları
- Steroidler
- Antipsikotikler ve HIV ilaçları
- Gestasyonel diyabet
- Hormonsal bozukluklar
- Etnik köken
İnsülin direnci belirti ve semptomları nelerdir?
Ne yazık ki insülin direncinin fark edilebilir bir semptom veya belirtisi bulunmamaktadır. İnsülin direnci yalnızca kan testleri sonucunda fark edilebilir. Yapılan kan testi sonucunda eğer aşağıda belirttiğimiz maddelerden en az üç tanesi gözlemleniyorsa, kişiye insülin direnci teşhisi konulur.
- Erkeklerde 95 cm, kadınlarda ise 80 bel çevresi
- 130/80 ve üstü tansiyon değerleri
- 100 mg/ dL üzeri bir açlık glukoz/şeker seviyesi
- 150 mg/ dL üzeri bir açlık trigliserit düzeyi
- Erkeklerde 40 mg/ dL altında HDL kolesterol seviyesi
- Kadınlarda 50 mg/ dL altında HDL kolesterol seviyesi
- Ciltte lekelenmeler
İnsülin direnci nasıl teşhis edilir?
Uzman doktora başvurulduğunda, doktor öncelikle kişinin ailesinin tıbbi öyküsünü öğrenmek adına sorular sorar. Bunun ardından kişinin boyunu, kilosunu ve vücut kitle indeksi değerini belirlemek için birkaç işlem yapar. Daha sonra tansiyon kontrolünü sağlar. Eğer kişinin insülin direnci için potansiyel taşıdığı kanısına varırsa, kan testleri yapar. Bunlar açlık plazma glukoz testi, oral glukoz tolerans testi ve hemoglobin A1c testleridir. Açlık plazma glukoz testinden önce 8 saat boyunca bir şey yenmemelidir. Test sırasında kan şekeri değerlerine bakılır. Bu testten sonra sıra oral gkukoz tolerans testine gelir. Kişiye şekerli bir çözelti içirilir ve iki saat sonra kan testi yapılır. Hemoglobin A1c testi ise vücudun son 2-3 aydaki ortalama kan şekeri düzeyini ölçer. Bu test sayesinde doktorlar kişiye prediyabet ya da diyabet teşhisi koyabilir.
İnsülin direnci nasıl tedavi edilir?
Eğer doğru tedavi yöntemi uygulanırsa ve hayat tarzında gerekli değişiklikler yapılırsa, insülin direnci tersine çevrilebilir. Hatta tip 2 diyabeti önlemek de olasıdır. Egzersiz, insülin direnci tedavisinde çok önemlidir. Bunun yanında kilo alma veya verme konusunda da dikkatli olunmalıdır. Kişiye göre kilo aralığı ve bu kiloya ulaşma yolu, uzman doktorlar ve beslenme uzmanları tarafında belirlenmelidir. Beslenme şeklinde gerekli değişiklikleri sağlamak da oldukça önemlidir. İnsülin direncine uygun diyet, meyve, sebze, kepekli tahıllar, kuruyemişler, balık, baklagiller ve diğer yağsız proteinleri içermelidir. İnsülin direnci bu yöntemlerle kontrol edilemezse, doktor kan şekerini düzenlemesi için ilaç tedavisine başlayabilir. Şu an piyasada direkt olarak insülin direncini durdurabilen herhangi bir ilaç bulunmamaktadır.
İnsülin direncinin yol açabileceği komplikasyonlar nelerdir?
Tedavi edilmediği durumda, insülin direnci başka ve daha ciddi sorunlara yol açabilir. Aşağıda bu komplikasyonlardan bazılarını bulabilirsiniz.
- Yüksek kan şekeri
- Düşük kan şekeri
- Kalp krizi
- İnme
- Böbrek rahatsızlıkları
- Görmede problemleri
- Kanser
- Alzheimer
- Prediyabet
- Tip 2 Diyabet
İnsülin direnci nasıl Tip 2 Diyabet hastalığına yol açar?
Yukarıda belirttiğimiz üzere, vücutta insülin direnci olması durumunda pankreas daha fazla insülin üretir. Geçici bir süre etkili olan bu tepki, sonunda işlemez hale gelir çünkü pankreas bu duruma ayak uyduramaz. Eğer düzenli egzersizler yapılmazsa ve beslenme şekli değiştirilmezse, kan şekeri durmadan yükselir. Bunun sonucunda da prediyabet gelişir. Prediyabet, kan testi sonuçlarında şu şekilde görülür:
- Açlık plazma glukoz testi:100-125 mg/dL
- Oral glukoz tolerans testi: 140-199 mg/dL
- Hemoglobin A1c testi: %5,7 ile %6, 4 arası
Prediyabet zamanında fark edilmezse ve gerekli önlemler alınmazsa, kişide Tip 2 Diyabet gelişebilir. Tip 2 Diyabet tanısı, aşağıda verdiğimiz değerlerin varlığına göre anlaşılır.
- Açlık plazma glukoz testi:125 mg/dL üzeri
- Oral glukoz tolerans testi: 200 mg/dL üzeri
- Hemoglobin A1c testi: %6, 5 üzeri
İnsülin direnci durumunda nasıl bir beslenme şekli belirlenir?
İnsülin direnci tanısı konduktan sonra kişi hayat tarzında önemli değişikliklere gitmelidir. Aksi taktirde hayat kalitesi düşer ve hastalığın etkileri daha çok hissedilir. Sizler için aşağıda, beslenme düzeninizde neler olması gerektiği ve nelerden kaçınılması gerektiğine dair bir liste hazırladık.
Diyete eklenmesi gerekenler: Baklagiller, elma ve çilek gibi meyveler, nişastası olmayan sebzeler, fındık, süt ürünleri, balık
Kaçınılması gerekilenler: Beyaz ekmek, patates, kahvaltılık tahıllar, kek ve kurabiyeler, karpuz ve hurma gibi meyveler
İnsülin direnci için hangi bölümden randevu alınır?
İnsülin direnci için hastanelerin Endokronoloji bölümlerinden randevu alabilirsiniz.
Yazının kaynakları
https://www.webmd.com/diabetes/insulin-resistance-syndrome
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22206-insulin-resistance
