Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) nedir?
Yaşam tarzında herkesin belirli konularda endişeleri, kaygıları ve takıntıları olabilir. Birçoğumuz ortaya çıkan bu duygularla başa çıkabilir ve bunların hayatlarımızı etkilemesine izin vermeden onları çözebiliriz. Ancak bazı insanlar, gerçeklik duygusunu kaybetmeden bunun doğru olmadığını bildikleri halde takıntılı düşüncelere sahip olabilirler.
Obsesif kompulsif bozukluk, günlük yaşamı ve hatta hayati faaliyetleri etkileyen obsesif düşüncelerin sonucu olarak ortaya çıkan bir ruhsal bozukluk olarak bilinmektedir. Obsesif düşünce ve dürtüleri akla getiren obsesyon ve tekrarlayan zihinsel eylem ve davranışları akla getiren kompulsiyon, hastalığı oluşturur. Obsesyonlar yani kişinin zihninde gideremediği fikir, düşünce ve dürtüler kişinin iradesine karşı gelişir. Kişi bunları mantıksız bulsa da düşünmeden duramadığı için yoğun bir sıkıntı yaşar, huzursuzluk ve dolayısıyla kaygı yaşar. Takıntıların yarattığı huzursuzluk ve sıkıntıyı gidermek için tekrarlayıcı davranışlar ve zihinsel eylemler geliştirir. Son yıllarda toplumda görülme sıklığı giderek artan obsesif kompulsif bozukluk istatistiklere göre her 100 kişiden iki veya üçünde görülmektedir. Genellikle ergenlik dönemini ve sonrasında 20-30 yaşları kapsayan hastalık, çocukluk da dahil olmak üzere her yaşta sıklıkla görülmektedir. Kadınlarda daha sık görülen obsesif bozukluk, genellikle erkeklerde erken yaşlarda ortaya çıkar.
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) neden olur?
Obsesif kompulsif bozukluğun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, hastalığın gelişiminde biyolojik ve çevresel faktörlerin önemli rol oynadığı düşünülmektedir.
Çevresel faktörler: Kişinin sosyal ve aile ortamında yaşadığı zorlanma, hastalığın gelişimini tetikleyebilir. Kişide hakim olan hastalık hafif semptomlarla seyrederken, bazı çevresel faktörler hastalığın semptomlarını artırabilir. Obsesif kompulsif nedenler arasında cinsel taciz, evlilik, taşınma, çocuk sahibi olma gibi kişinin hayatında köklü değişikliklere neden olan etkenler sayılabilir. Bunlara ek olarak hastalık, sevilen birinin kaybı, sınıf veya iş hayatındaki sorunlar, insanlarla ilişkilerde yaşanan travmalar ve kaygılar da hastalığı tetikleyen önemli nedenlerdir.
Biyolojik faktörler: Karmaşık bir yapıya sahip olan beyin, normal işlevlerini sürdürebilmek için nöron adı verilen sinir hücrelerine ihtiyaç duyar. Elektrik sinyalleriyle iletişim kuran nöronların birbirleriyle bilgi alışverişinde bulunmalarını sağlayan kimyasallar nörotransmitterlerdir. Bu vericiler arasında yer alan serotonin seviyesindeki azalma, obsesif kompulsif bozukluk rahatsızlığına neden olabilir. Serotonin miktarındaki değişikliklerin ebeveynlerden çocuklara aktarılması da obsesif kompulsif bozukluğun genetik olabileceğini düşündürmektedir. Beyindeki serotonin dengesizliği, beynin planlama ve sağduyu ile ilgili alanlarını olumsuz etkiler. Ayrıca streptokok bakterilerinin neden olduğu enfeksiyona bağlı obsesif kompulsiyonların varlığına ilişkin çalışmalar da mevcuttur.
Obsesif kompulsif bozukluğun (OKB) belirti ve semptomları nelerdir?
En yaygın obsesyon belirtileri şunlardır:
* Aşırı şüphe ve sürekli güvende hissetme arzusu
* Simetri, düzen ve mükemmellik dürtüsü
* Kötü düşünmekten korkma
* Sosyal olarak kabul edilemez davranışlardan veya rezil olmaktan korkma
* Hata yapmaktan korkma
* Başkasını incitmekten korkma
* Kontaminasyon veya hastalık bulaşma korkusu
Kompulsiyonların en yaygın belirtileri şunlardır:
* El sıkışmamak, kapı kolunu tutmamak
* Tekrar tekrar el yıkamak, duş almak
* Değersiz nesneleri toplama ve istifleme
* Bir şeyleri belli sayıda ve belli bir sırayla yapmaya çalışmak
* Belirli cümleleri, kelimeleri veya duaları tekrarlamak
* Rahatsız edici, musallat olan ve uykuyu bölen görüntülere, kelimelere veya düşüncelere takılıp kalmak
* Yemekleri belli bir düzende yemek
* Ev eşyalarının veya kişisel eşyaların belirli bir şekilde organize edilmesi
* Günlük rutin işleri yaparken yüksek sesle veya sürekli sayma isteği
* Kilit, soba, ütü, elektrik gibi kapatılması gereken eşyaların sürekli kontrol edilmesi
Obsesif Kompulsif Bozukluk(OKB) nasıl teşhis edilir?
* Obsesif kompulsif bozukluk için laboratuvar testi yoktur. Tanı genellikle uzman bir doktor tarafından hastanın semptomlarına ve hastanın genel davranışına göre konulur.
* Psikiyatrist tarafından yapılan psikolojik değerlendirme sırasında düşünce, duygu, belirti ve davranış kalıpları incelenir.
* Obsesif kompulsif bozukluğun (OKB) teşhisi genellikle zordur çünkü semptomlar obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, anksiyete bozuklukları, depresyon, şizofreni veya diğer psikolojik durum bozukluklarına benzer olabilir.
* Kişilerde hem obsesif kompulsif bozukluk (OKB) hem de başka ruhsal bozukluklar olabilir. Bu nedenle hastayı değerlendirecek olan psikiyatrist tüm faktörleri göz önünde bulundurmalıdır.
Obsesif kompulsif bozukluk nasıl tedavi edilir?
Obsesif kompulsif bozukluk tanısı için laboratuvar testi yoktur. Hastanın davranışları alanında uzman bir psikiyatrist tarafından izlenir ve bu nedenle semptomlar değerlendirilerek hastalığın teşhisi konulur. Tedavinin başarısında erken teşhis son derece önemlidir. İlaç tedavisi ve bilişsel davranışçı terapi birlikte kullanılır.
Bilişsel davranışçı terapi: Terapi tedavisinin amacı, hastaların ritüellerini yapmalarını engellemek, korkularıyla yüzleşmelerini sağlamak ve kaygılarını azaltmaktır. Obsesif kompulsif bozukluğu olan hastaların abartılı katastrofik düşüncelerini azaltmaya odaklanan bilişsel davranış değişikliği, hastanın gerçek olarak algıladığı düşüncelerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.
İlaç tedavisi: Antidepresan ilaçlar ve beyindeki serotonin seviyesini dengeleyen ilaçlar hastalığın tedavisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. İlaç tedavisine ve bilişsel davranışçı terapiye yanıt vermeyen hastalara beyin cerrahisi veya elektroşok tedavisi gibi yöntemler uygulanabilmektedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluktan şüphelenilmesi durumunda hangi bölümden randevu alınır?
Kişi ruhsal sıkıntılar yaşadığında ve bu durum artık hayatını etkiliyorsa mutlaka bir psikolojik danışmana veya hastanelerin psikiyatri kliniklerine başvurmalıdır. Obsesif kompulsif bozukluk ve diğer birçok ruhsal bozukluğun belirtileri birbirine benzer olduğundan bu konuda uzman bir psikolog ve psikiyatristin teşhisi oldukça önemlidir. Bu hastalığın zamanında tedavi edilmemesi durumunda ilerlemesi mümkün olduğundan kişiye sıkıntı verecektir. Bu sebeple erken tedavi edilmesi kişinin hayatını olumlu etkileyecektir.
Yazının kaynakları
NHS(2019).Symptoms - Obsessive compulsive disorder (OCD). Erişim tarihi Eylül 4, 2022.
Mayo Clinic(2020). Obsessive-compulsive disorder (OCD). Erişim tarihi Eylül 4, 2022.
