Uyku apnesi nedir?
Uyku apnesi basitçe uyku sırasında solunum durması olarak tanımlayabileceğimiz, en sık görülen uyku bozukluklarından biridir. Uykusuzluk olarak da adlandırılan uyku apnesi, en sık görülen uyku bozukluğudur ve bunu apne sendromu takip eder. Uyku apnesi, uyku sırasında solunumun durması olarak tanımlanabilir. Apne sendromunda uyku sırasında birkaç saniye süren geçici boğulma meydana gelebilir. Boğulma sırasında kandaki oksijen seviyesi düşer ve beynin uyanmasını sağlar. Beyin, solunum fonksiyonlarını durdurmak için vücudu uyandırır. Apnesi olan kişiler gece boyunca birkaç kez uyanabilir ve uykusu sık sık bölünen kişiler ertesi günü hatırlayamazlar. Bu örnek tekrarlayan zaman dilimlerinde kişide yorgunluk ve halsizlik hissine neden olur.
Yeterli süre uyuduğunu düşünen ve yorgun uyanan kişilerde ve gün içinde halsiz ve uykulu olan kişilerde uyku apnesi sendromu araştırılmalıdır.
Uyku apnesi neden olur?
Uyku apne sendromunun nedenlerine göre genellikle santral (merkezi), obstrüktif (obstrüktif) ve bu ikisinin birlikte görüldüğü mikst tip olmak üzere üç farklı başlık altında değerlendirilir. Santral apne sendromuna, beynin nefes alma emrini vermediği ve beyinden solunumun durduğu uyku sırasında solunum bozukluğu denir. Obstrüktif apne sendromuna genellikle bademciklerin büyümesi, tat alma duyusunun sarkması veya ağırlığa bağlı olarak üst solunum yollarının daralması neden olur. Obstrüktif apne sendromu erkeklerde daha sık görülmekle birlikte kadınlarda menopoz döneminde de kendini gösterebilir. Çeşitli hormonlar, kilo ve anatomik faktörler nedeniyle hava yollarının tekrarlayan daralması ve kapanmasıdır. Uyku apnesi, uyku sırasında solunumda kesintilere neden olur. Yüksek sesle horlayan, aşırı kilolu, vital bulguları yüksek, burun veya boğaz rahatsızlığı olan kişilerde daha sık görülür. Apne, kanda düşük oksijen seviyelerine ve yüksek seviyelerde karbondioksite neden olur. Burun içinden başlayıp ağza kadar uzanan ve hava yollarını daraltan tüm solunum yolu hastalıkları uyku apnesine neden olabilir. Uyku apnesi, yüksek tansiyon ve düzensiz kalp atışı, atak ve felç veya gündüz uyku hali ile ilişkilendirilebilir. Uyku apnesi genellikle uyku ile ilgili diğer hastalıklara bağlı olarak gelişebilir.
Uyku apnesine sebep olabilecek diğer hastalıklar nelerdir?
Uyku apnesinin ardında birçok rahatsızlık bulunabilir. Bunlarda bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.
- Üst sistem hastalıkları
- İlaç kullanımı
- Madde bağımlılığı
- Aşırı kilolu olmak
- Büyümüş adenoidler (adenoidler)
Uyku apnesinin belirti ve semptomları nelerdir?
Uyku apnesinin en yaygın ve belirgin belirtisi uyku sırasında solunum durmasıdır. Bu hastalığa sahip kişilerin çoğu gece uykuları sırasında nefeslerinin durduğunu fark etmezler.
Vücut nefes almayı bıraktığında, beyin uyanma emri verir. Apnesi olan kişiler gece boyunca birçok kez uyanabilir ancak bunun farkına varamayabilirler. Apnesi olan kişilerde görülen olası diğer belirti ve semptomları aşağıda bulabilirsiniz.
- Gündüz uykusuzluğu
- Baş ağrısı
- Sinirlilik
- Konsantrasyon eksikliği
- Hafıza sorunları
- Horlama
- Boğaz ağrısı
- Kuru ağız
- Hipertansiyon
- Kalp ritmi bozukluğu
Uyku apnesi nasıl teşhis edilir?
Öncelikle uzun süreli uyku şikayetleri olan kişiler en kısa sürede doktora başvurur. Doktor önce tıbbi kayıtlara bakar ve ardından fizik muayene yapar. Sadece uyku apnesinden şüphelenilmesi durumunda, genellikle istenen test, halk arasında uyku testi olarak adlandırılan polisomnografi’ dir. Uyku laboratuvarında vücudun içine yerleştirilen elektrotlar ile hastanın uykusunun izlenmesi ile uygulanan bu test, uyku apnesinin teşhisinde olduğu kadar apne tipinin belirlenmesinde de faydalıdır. Hastanın isteğine göre doktor tarafından onaylandığı takdirde evde de polisomnografi tetkikleri yapılabilir. Vücuda uyumada 1 saat önce elektrotlar bağlanır ve yaklaşık 6-7 saat kayıt yapılır. 4 saat uyku sonuç almak için yeterlidir. Apne ve hipoapne sayısı tanı koymada en önemli faktörlerden biridir. Apne uyku sırasında solunumun durması, hipoapne ise yavaşlamasıdır. Bir kişi bir saat içinde beş defadan fazla nefes almayı durdurduysa, o kişiye genellikle uyku apnesi teşhisi konur.
Uyku apnesi nasıl tedavi edilir?
Uyku apnesi tedavi edilmesi fark edildiği anda ciddiye alınmalı ve derhal uzman doktora başvurulmalıdır. Tedavi apnenin tipine, apnenin derinliğine ve dolayısıyla kişinin solunum yollarının özelliklerine göre değişir. CPAP adı verilen bir "hava makinesi" bu tedavilerden biridir. Mevcut cihaza bağlı olan maske hastaya takılır ve doktor tarafından belirlenen basınçlı havayı hastaya iletir. Cihaz gece boyunca çalıştırılır ve basınçlı hava solunum yollarının kapanmasını engeller. Böylece hasta uykusunda nefesinin kesilmesi gibi sorunlar yaşamaz ve uyku düzeni daha kaliteli hale gelir. Ayrıca apnesi olan kişilere yaşam tarzlarında değişiklik yapmaları tavsiye edilir. İnsanların horlamayı azaltmak ve uyku apnesi semptomlarını iyileştirmek için yaşam tarzı değişiklikleri yapmaları son derece önemlidir. Horlama veya uyku apnesi sendromu olan kişiler için sigara ve alkolü bırakmak, kilolarını kontrol etmek, düzenli egzersiz yapmak, uykuya geçmeden hemen önce ağır yemek yememek, yanlarında uyumak gibi basit ama faydalı önerilerde bulunulur. Bazı hastalarda alt çeneyi öne doğru iterek hava yolunu açmak için diş hekimi tarafından özel bir aparat hazırlanır. Son olarak, apne sendromunda veya boğaz yapılarının (adenoid, uvula) hava yolunu tıkadığı durumlarda yukarıdaki tedavi seçenekleri başarısız olursa, genellikle boğazda uyku sırasında hava yolunu daraltan dokuların azaltılması ya da tamamen çıkarılmasını sağlayan operasyonlara başvurulur.
Uyku apnesi için hangi bölüme başvurulmalıdır?
Uyku apnesi için kişiler hastanelerin Kulak-Burun- Boğaz bölümlerine başvurabilirler.
Yazının kaynakları
Mayo Clinic (2020). Sleep apnea. Erişim tarihi Eylül 24, 2022.
NHS (2022). Sleep apnoea. Erişim tarihi Eylül 24, 2022.
