Alkalen fosfataz nedir?
Kısaca ALP olarak da bilinen alkalen fosfataz, vücudumuzdaki önemli enzimlerden biridir. Alkalen fosfataz enzimi, kas- iskelet sistemi ve sindirim sisteminde bulunan bazı dokularda yoğun olarak bulunur ve önemli biyokimyasal reaksiyonların gerçekleştirilmesini sağlar. Bu enzim özellikle böbrek, karaciğerler ve kemiklerde bulunur. Bazı durumlarda vücutta bulunan ALP değeri yükselir veya düşer. Bu durum bazı sağlık problemlerinin habercisi olabilir. Belirli semptomlar görüldüğünde, doktor hastaya ALP testi uygular. Vücuttaki ALP değerini ölçen alkalen fosfataz testi ve ek testler sayesinde, dokularda bir sorun olup olmadığı ortaya çıkar.
Alkalen fosfataz testi neden kullanılır?
Aşağıda belirttiğimiz bulgu ve semptomların görülmesi durumunda, uzman doktor hastaya alkalen fosfataz testi yapabilir.
- Mide bulantısı ve kusma
- Kilo kaybı
- Yorgunluk
- Zayıflık hissi
- Ciltte ve gözde sararma
- Karın bölgesinde şişme ve acı
- Koyu idrar ve/veya açık renk dışkı
- Sık kaşınma
- Kemiklerde ve eklemlerde acı
Alkalen fosfataz testi nasıl yapılır?
Alkalen fosfataz testi bir tür kan testidir. Testi yapmak için uzman doktor kolunuzdaki damardan kan örneği alır. Kan örneğinin sonuçlarına göre problemin ne olduğu ortaya çıkar. Kan sonuçları en fazla iki gün içinde laboratuvardan geri döner.
Alkalen fosfataz testine nasıl hazırlanılır?
Testten birkaç saat öncesinde bir şey tüketilmemelidir. Bazı ilaçlar ve vitaminler sonuçları etkileyebilir, bu sebeple test öncesinde kullanılan ilaç ve vitaminler hakkında doktor bilgilendirilmelidir. Eğer hamilelik durumu varsa doktora söylenmelidir, çünkü hamilelik sırasında kandaki ALP değeri yükselir.
Alkalen fosfataz sonuçları ne anlama gelir?
Vücuttaki alkalen fosfataz seviyesinin yüksek olması, böbrek, karaciğer veya kemiklerinizle alakalı bir sorunu işaret ediyor olabilir. Kemik ve karaciğer sorunlarının oluşturduğu ALP değerleri birbirinden farklıdır. Bu yüzden, kan testinde yüksek ALP değeri fark edildiğinde, fazla ALP’ nin kaynağını anlamak için ek testler yapılır. Karaciğer ALP değerinin yüksek olması birkaç ciddi sorunun habercisi olabilir. Bunlar sırasıyla siroz, hepatit, safra kanalı tıkanıklığı ve mononükleoz’ dur. Eğer ek testlerde böbrekle alakalı bir sorun tespit edilmezse, yüksek alkalen fosfataz değerinin sebebi kemiklerdeki hasarlar olabilir. Bunlardan biri kemiğin paget hastalığıdır. Bu hastalıkta kemiklerde anormal bir genişleme, zayıflama ve kırılganlık gözlenir. Alkalen fosfataz değerlerinin düşük çıkması durumunda başka rahatsızlıklar da beklenebilir. Bunlardan biri, kemikleri ve dişleri etkileyen genetik hastalık hipofosfatazi’ dir.
Alkalaen fosfataz testini neler etkiler?
Bazı durumlarda ALP test sonuçları başka faktörlerden etkilenebilir ve ALP değeri yüksek veya düşük çıkabilir. ALP değerini yanlış yönde etkileyebilecek birkaç sebebi aşağıda sıraladık.
- Doğum kontrol hapları gibi bazı ilaçlar
- Beslenme şekli
- Hamilelik durumu
- Yaş ve cinsiyet
- AIDS
- Testin kendisiyle alakalı sorunlar
Alkalen fosfataz hangi durumlarda yükselir?
ALP’ nin yoğun olarak bulunduğu dokularda, metabolik değişiklikler veya sağlık problemleri varsa, ALP değeri yükselir. Aşağıda sizler için ALP değerinin yüksek çıkabileceği birkaç durumu sıraladık.
- Hamilelik: Hamilelik sürecinde kadın vücudu fizyolojik değişiklikler geçirir. Bunun yanı sıra ALP enzimi plasenta üzerinde kana karışır. Bu sebepler, alkalen fosfataz değerinin yüksek çıkmasına sebep olabilir.
- Kemik rahatsızlıkları: ALP değerinin yüksek çıkmasının ardındaki sebepler kemik kırıkları, enfeksiyon, romatolojik rahatsızlıklar ve Paget hastalığı olabilir.
- D vitamini eksiği: D vitamini kemikler için çok önemlidir. Eğer vücuda yeterli D vitamini alınmazsa, kemiklerde kısa sürede bir hasar oluşur ve ALP değeri yüksek çıkar.
- Kemiklerde büyüme: Büyüme ve gelişme çağında olan çocuklarda ALP değeri yüksek çıkabilir. Bunun sebebi kemik metabolizmasının oldukça hızlı olmasıdır.
- Kanser: Kemik kaynaklı tümörler ile bu kemiklere başka dokulardan geçen kanser dokularının yayılması, ALP değerinin artmasına sebep olur.
- Safra yolu sorunları: Taş, tümör veya enfeksiyonun safra yolları tıkaması, ALP değerini yükseltir.
- Karaciğer hastalıkları: Her türlü karaciğer probleminde ALP değeri yükselebilir.
- Kronik hastalıklar: Kalp yetmezliği ve böbrek hastalıkları gibi bazı kronik rahatsızlıklar, kemik ve sindirim sistemini olumsuz etkiler. Bu gibi durumlarda ALP değeri yüksek çıkabilir.
- Enfeksiyona bağlı hastalıklar: Bazı enfeksiyon hastalıklarının varlığında ALP değerinde artış olur.
Alkalen fosfataz hangi durumlarda düşer?
Alkalen fosfataz değerinin düşük olmasının birden farklı sebebi olabilir. Fakat bu durum oldukça nadir görülür. Genellikle yanlış veya yetersiz beslenme sonucu vitamin ve mineral eksikliğinden kaynaklanır. Sizler için bir araya getirdiğimiz bazı nedenleri aşağıda bulabilirsiniz.
- Kansızlık
- Fosfat değerinde düşüklük
- Çölayak hastalığı
- Vücuda fazla D ve B vitamini alımı
- C vitamini eksikliğinden kaynaklanan skorbüt hastalığı
- Persiniyöz anemi
- Tiroid hormonu yetersizliği
- Menopoz döneminde uygulanan östrojen tedavisi
- B12 eksikliği
- Çinko eksikliği
- Magnezyum eksikliği
Alkalen fosfataz referans aralığı kaçtır?
Alkalen fosfataz’ ın normal değeri yaş ve cinsiyete göre değişiklik gösterir. Genel olarak sağlıklı bir insanın ALP değeri ortalama 40- 130 IU/ml arası olmalıdır. Eğer bu değer 130 IU/ml değerinin üstüne çıkarsa, kişide ALP yüksekliği var demektir. 15 ila 50 yaş aralığındaki bireylerde, ALP değeri erkeklerde daha yüksek olur. Yaşla birlikte ALP değeri de yükselir.
Ne zaman doktorla görüşmelisiniz?
Sarılık gibi herhangi bir karaciğer rahatsızlığı veya eklem ağrısı gibi kemik rahatsızlığı semptomunda, doktorunuza başvurunuz. Teşhis edilmiş bir karaciğer veya kemik rahatsızlığınız bulunuyorsa, yeni semptomların gözlemlenmesi durumunda derhal doktorunuzla görüşmelisiniz.
Yazının referansları
https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/12859/alkalen-fosfataz
https://www.webmd.com/digestive-disorders/alkaline_phosphatase_test
https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/22029-alkaline-phosphatase-alp
