Doğum sonrası depresyonu nedir?
Doğum sonrası depresyonu yeni doğum yapmış annelerde görülen bir depresyon olarak bilinmektedir. Postpartum depresyonu (PPT) olarak da adlandırılır. Yeni doğum yapmış kadınlarda görülen fiziksel, duygusal ve davranışsal değişikliklerin tamamıdır. Doğum sonrası depresyon genellikle "bebek stresi" ile karıştırılır. Doğum sonrası depresyon tanısı konulurken sadece doğum ile gözlenen belirtiler arasındaki bağlantı değil, aynı zamanda depresyonun şiddeti ve belirtilerin süresi de dikkate alınır.
Hamilelik sırasında, kadınlar hormonlarında muazzam bir artış yaşarlar. Doğumla birlikte hormonların miktarı gebelik öncesine döner. Hormonlardaki bu ani değişim, vücutta kimyasal bir süreç anlamına gelir. Hormonal değişikliklerin doğrudan doğum sonrası depresyona neden olmadığı bilinmektedir. Ancak anne olmanın getirdiği sosyal ve psikolojik değişimler ve sorumluluklar da vardır. Doğum sonrası depresyon, yeni annenin kişisel özelliklerinin ve sosyal beklentilerinin bir sonucu olarak da gelişebilir.
Bu süreçte kadınların yaşadığı fiziksel ve duygusal değişimler ve davranışa yansımaları doğum sonrası depresyon olarak tanımlanmaktadır. Doğum sonrası depresyon belirtileri 2 hafta içinde ortaya çıkmaya başlar. Doğum sonrası depresyon, doğumdan sonraki 3 ay içinde ortaya çıkar. Nadir de olsa sonradan ortaya çıktığı görülmektedir. Belirtiler hamilelik sırasında da başlamış olabilir. Ancak doğum sonrası depresyon olarak adlandırılabilmesi için doğumdan sonra da devam etmesi gerekir. Yeni doğum yapmış kadınların %10-20'sinde görülmektedir. Ancak bazı kişiler duygularını çevrelerine söylemedikleri için gerçek oranın bilinenin üzerinde olduğu düşünülmektedir.
Doğum sonrası depresyon belirti ve semptomları nelerdir?
Aşağıda doğum sonrası depresyon belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtilerden birkaçına sahip yeni bir anneyseniz ve belirtiler iki haftadan uzun süredir mevcutsa, doğum sonrası depresyonu yaşıyor olabilirsiniz. Bir uzmandan yardım almanız da bu süreci daha kolay atlatmanız ve bebeğinizin gelişimi için faydalı olabilir. Depresyon belirtileri ve doğum sonrası depresyon belirtileri benzerdir. Bu durum depresyonda olduğu gibi doğum sonrası depresyonda da tedavi ile olumlu sonuçlar alınabileceğini düşündürmektedir.
Duygusal Belirtiler:
Doğum sonrası depresyonda görülecek olan duygusal değişimler şu şekildedir:
1. Üzgün ve mutsuz hissetmek,
2. Çaresizlik hissi,
3. Değersizlik hissi,
4. Azalan ilgi ve arzular,
5. Yetersizlik ve suçluluk duygusu,
6. Depresif ruh hali,
7. Gerginlik ve kaygı hissi,
8. Sürekli değişen ruh hali,
9. Çok ağlamak veya ağlayamamak.
Fiziksel belirtiler:
Doğum sonrası depresyonda görülecek olan fiziksel belirtiler şunlardır:
1. Aşırı yorgunluk, enerji azalması,
2. Uyku bozuklukları (uyuyamama veya sürekli uykulu olma),
3. Yeme bozuklukları (Aşırı veya çok az yeme),
4. Genel bir yavaşlama veya huzursuzluk,
5. Gergin olmak ve rahatlayamamak,
6. Azalmış libido ve cinsel aktiviteden çekilme.
Düşüncelerde görülecek belirtiler:
Doğum sonrası depresyonda görülecek olan düşünce değişiklikleri şu şekildedir:
1. Kendini eleştirme,
2. Kendini suçlama,
3. Bebek için yeterli olmadığı düşüncesi,
4. Ani sonuçlar çıkarmada veya karar vermede zorluk,
5. Umutsuzluğa kapılma,
6. Her şeyin en kötüsü olacağı korkusu,
7. Başkalarında daha başarısız olma düşüncesi,
8. Başkaları tarafından değersiz görülme düşüncesi,
9. Karışık ve net olmayan düşünceler,
10. Konsantrasyon bozukluğu,
11. Ölüm ve intihar düşünceleri.
Davranışsal Belirtiler:
Doğum sonrası depresyonda görülecek olan davranış değişiklikleri aşağıdaki gibidir.
1. İnsanlardan uzak durmak,
2. Evden çıkmamak,
3. Öz bakım eksikliği,
4. Günlük yaşamın gereklerini karşılayamama,
5. Daha önce zevk alınan şeylerden zevk almama,
6. Kontrolü kaybetme,
7. Tartışmak, bağırmak.
Doğum sonrası depresyon için kimler risk altındadır?
1. Daha önce depresyon yaşamış olanlar,
2. Hamilelikte depresyon yaşayanlar,
3. Anne adayında diyabet, hipertansiyon, ortopedik ve nörolojik rahatsızlıklar olması,
4. Erken veya geç gebelik,
5. İstenmeyen/planlanmamış gebelik,
6. Erken veya geç evlilik, istenmeyen evlilikler,
7. Cinsel travma öyküsü,
8. Çok çocuk sahibi olmak,
9. Zor doğum yapmak,
10. Erken doğum, travmatik doğum,
11. Bebekte yoğun bakım gerekliliği,
12. Bebekte gelişimsel bozukluk olması,
13. Bebek kayıpları,
14. İlişkilerinde sorun yaşayanlar,
15. Hayatlarında baş etmeye çalıştıkları başka zorluklar yaşayanlar,
16. Yalnız yaşayanlar,
17. Doğum sonrası arkadaş ve akrabalardan yeterince destek alamama,
18. Doğum yapan kadının annesinden destek alamaması,
19. Yetersiz sosyo ekonomik koşullar,
20. Birinci derece akrabalarında gebelik ve doğum sonrası psikiyatrik öyküsünün olması.
Bu özellikler doğum sonrası depresyon riskini artırır. Ancak bu özelliklere sahip her yeni annenin doğum sonrası depresyonu yaşadığı söylenemez. Kadınların çoğu doğum sonrası melankoli yaşar, ancak her 10 kadından biri daha şiddetli ve uzun süreli doğum sonrası depresyonu yaşayacaktır. Doğum psikozu ise her 1000 kadından birinde görülmektedir.
Doğum sonrası depresyon nasıl tedavi edilir?
Doğum sonrası depresyon tedavisi, kişinin depresyonunun ciddiyetine ve semptomların tipine göre değişir. Bir destek grubuna katılmak, terapi almak veya doğum sonrası depresyon ilaçları kullanmak da tedavi için gerekli olabilir. Emzirirken ilaç kullanmak istemeyebilirsiniz. Bu konuda doktorunuza danışmanız ve kontrolünde ilaç kullanmanız daha uygundur. Doktorunuz depresyon ilacı kullanmanızı tavsiye ederse, ilaçların iki hafta içinde etkisini göstermeye başlayacağını unutmamalısınız. Ayrıca ilaç kullanımının bırakılması doktor gözetiminde ve doktorunuzun tavsiyesi üzerine yapılmalıdır. İlaçların ağız kuruluğu ve yorgunluk gibi bazı yan etkileri olabilir. Zamanla geçebilecek bu etkileri azaltmak için ilaca başladığınızda bol su içip tatlı tüketebilirsiniz. Psikoterapi almak veya destek gruplarına katılmak da doktorunuzun doğum sonrası depresyon tedavisi için önerebileceği yöntemlerdir. Bu dönemde konuşarak tedavi mükemmel bir iyileşme sağlar.
Doğum sonrası depresyon için hangi bölüme başvurulur?
Tedavi edilmeyen doğum sonrası depresyon hem bebeğin hem de annenin yaşam standardını düşürür. Bebeğin psikososyal gelişimini olumsuz etkiler. Doğum sonrası depresyon belirtileri on beş günden uzun sürüyorsa, günlük aktivitelerle başa çıkamıyorsa, kendine veya bebeğine zarar vermeyi düşünüyorsa, zamanının çoğunu panik ve korku içinde geçiriyorsa bir uzmana başvurması önerilir. Bunun için hastanelerin psikiyatri bölümlerine ya da bir psikolojik danışmana başvurmak en uygunudur.
Yazının kaynakları
Mayo Clinic(2022). Postpartum depression. Erişim tarihi Ekim 5, 2022.
Cleveland Clinic(2022). Postpartum Depression. Erişim tarihi Ekim 5, 2022.
