Yeme bozukluğu nedir?

Yeme bozukluğu, sağlığa zarar verebilecek yetersiz veya aşırı yeme davranışıdır. Yeme bozukluğu olan kişinin bedeni, duygusal ve sosyal yaşamı, yeme davranışındaki anormallikler nedeniyle zarar görmektedir. Bireyin günlük yaşamı yemek yeme şeklini etkilemez, ancak yeme şekli yaşam tarzını etkiler.

Yeme bozukluğu çeşitleri nelerdir?

• Pika
• Geri çekilme (ruminasyon) bozukluğu
• Kaçınan/kısıtlı gıda alımı bozukluğu
• Anoreksiya nervoza
• Blumia nervoza
• Tıkınırcasına yeme bozukluğu
• Başka bir tanımlanmış beslenme ve bozukluk

Yeme bozukluklarının nedenleri nelerdir?

Diyet, kişinin sağlıklı bir vücuda ulaşmak için uyguladığı dengeli bir diyet olabilirken, bozukluk, kişinin yaşamını fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik olarak etkileyen psikolojik temelli bir hastalıktır. Yeme bozukluklarının belirli bir nedeni anlaşılamamıştır. Beslenme ve yeme bozuklukları, kişinin ailesi ve yakın çevresi kadar yaşamını da büyük ölçüde etkiler. Yeme bozukluklarının oluşmasının temel nedenlerinden birinin özgüven eksikliği olduğu düşünülmektedir. Temelde beslenme bozukluğu olan kişi, yemek yiyip yemeyerek yaşamını ve duygularını kontrol etmeye çalışır. Bu genellikle kişinin hayatı ve çevresinde olup bitenler hakkında ne kadar güvensiz hissettiğiyle ilgilidir. Yeme bozukluklarının kadınlarda daha sık görülmektedir.

Pika:  Besleyici olmayan bir maddenin (kağıt, saç, boya, sabun, kül, kil vb.) en az bir ay boyunca sürekli olarak tüketilmesidir. Besleyici olmayan maddeleri yeme tutumu kişinin gelişim düzeyi ile uyumlu değildir. Çocuklarda daha sık görülmekle birlikte sıklıkla tüm yaş gruplarında görülmektedir.

Geri çekilme (ruminasyon) bozukluğu: Kişinin en az bir ay boyunca yediği yemeği sık sık geri çekmesi durumudur. Çıkarılan yiyecekler genellikle yeniden çiğnenir, yeniden yutulur veya tükürülür. Eşlik eden bir mide-bağırsak hastalığı veya başka bir sağlık durumu (reflü, darlık vb.) nedeniyle sık regürjitasyon gelişmez.

Kaçınan/Kısıtlı gıda alımı bozukluğu: Önemli kilo kaybı, belirgin kilo kaybı veya enteral (tüp destekli) beslenme ve oral besin takviyelerine bağlılıktır. Buna güvenerek, kişinin psikososyal işlevselliği önemli ölçüde düşer.

Bulimia nervoza: Bulimia olan kişiler genellikle normal kilodadır, atletik görünürler ve iyi besleniyormuş gibi görünürler. Bulimia, diğer yeme bozukluklarına göre vücut ağırlığına göre fark edilen daha küçük bir miktardır.
Anoreksiya nervoza:  Kişinin kilo almaktan veya şişmanlamaktan korkması ya da kişinin vücut ağırlığı önemli ölçüde düşük olmasına rağmen kilo almayı zorlaştıran davranışlarıdır. Bu durumda kişi kendi vücut ağırlığını veya şeklini algılamada bozukluk yaşar. Kişi kendini değerlendirirken vücut ağırlığı ve şeklinin anlamını veya düşük vücut ağırlığının önemini asla kavrayamaz. Bu rahatsızlıktan kişiler etkilenip çok zayıf kalsalar bile kendilerini çok şişman hissederler. Zayıf olmak da vücut için çok tehlikeli olabilir. Kardiyak aritmiler, elektrolit ve hormon dengesi bozuklukları, organ hasarı, osteoporoz ve kısırlık genellikle anoreksinin sonuçlarıdır. Bu, anoreksiyi ölümcül hastalıklarından biri yapar. Terapi genellikle gerekli olan bir durumdur. Birçok hasta, hastalığa ilişkin içgörü eksikliği nedeniyle tedaviyi reddediyor.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu: Üç ay boyunca haftada en az bir kez tekrarlayan tıkınırcasına yeme atakları. Benzer koşullarda ve benzer bir süre boyunca çoğu insanın yiyebileceğinden açıkça daha fazla yemek yemek. Normalden çok hızlı yemek, rahatsız edici bir düzeyde tokluk hissedene kadar yemek, fiziksel açlık olmadığında yemek, kişi yediği orandan utandığı için kendi başına yemek yemek ve sonrasında yoğun bir suçluluk hissetmek genellikle eşiklerdir. Aşırı yemeye bulimia nervozada olduğu gibi uygunsuz telafi edici davranışlar eşlik etmez, bu nedenle aşırı kilolu olmak tipik bir sonuç olabilir. Bu diyabet ve kardiyovasküler hastalıkların gelişimine temel hazırlayabilir.

Yeme bozuklukları nasıl tedavi edilir?

Psikiyatri ve uzman psikologlar öncülüğünde, hastalığın durumuna göre iç hastalıkları ve diğer tıp dalları ile işbirliği içinde tedavi uygulanabilir. Kilo ve boy oranına göre belirlenen vücut kitle indeksi yeme bozukluklarını teşhis etmek için kullanılır. Düşük bir BMI, anoreksiya için tipikken, yüksek bir BMI ise tıkınırcasına yeme bozukluğu için tipiktir. Bulimia olan kişilerin genellikle bir BMI' si vardır. Destekleyici psikoterapi görüşmeleri, ailenin tedaviye katılımı ve aile ile işbirliği önemlidir. Hastalar çoğunlukla yeme bozukluklarının bilincindedir, ancak hastalığı geç olana kadar anlamazlar ve tedaviyi reddedebilirler. Tedavide öncelikli amaç, tedaviye kapalı olan hastanın tedavi için işbirliği yapmasını sağlamaktır. Bilişsel davranışçı terapi sayesinde yeme bozukluklarının tedavi edilebildiği fark edilmiştir. Yeme bozukluğu olan kişiler strese ve duygusal durumlara rahatsız edici bir yeme davranışıyla cevap verdiğinden, terapi onlara alternatif başa çıkma stratejilerini göstermeyi amaçlar. Özellikle genç hastalarda aile üyelerini terapiye dahil etmek önemlidir. Yeme bozukluklarında uzmanlaşmış beslenme tedavisi de yararlı olabilir çünkü sağlıklı beslenme, yapılandırılmış öğünler ve porsiyon boyutları hakkında bilgi sağlar. Bir bozukluğun tedavisine ne kadar geç başlanırsa, tedavisi o kadar zor olabilir.

Yeme bozuklukları hangi hastalıklara neden olabilir?
 

Yeme bozukluğu birçok sağlık problemine kaynaklık edebilir. Bunlardan başlıcaları sırasıyla,  kas erimesine, kırılgan kemikler, saç dökülmesi, adet döneminin düzensizleşmesi veya güç kaybındır. Yetersiz beslenen bir vücut, enfeksiyonlara karşı kendini daha az savunur. Sürekli kusma dişlere ve yemek borusuna zarar verebilir. Yeme bozuklukları, özellikle anoreksi, genellikle ölümcüldür. Aşırı kilolu kişilerde eklem ağrısı, yüksek yaşamsal belirti veya diyabet görülebilir. Depresyon yeme bozukluğuna da eşlik edebilir. Bu nedenle herhangi bir sorunun fark edilmesi durumunda, kişinin sağlığı etkilenmeden ve daha ciddileşmeden önlemler alınmalıdır.

Yemek bozukluğu durumunda hangi bölüme başvurulmalıdır?

Yeme bozukluğu tedavisi için psikiyatristler, psikologlar ve İç hastalıkları uzmanları ile görüşülebilir.

Yazının kaynakları

Healthline (2022). 6 Common Types of Eating Disorders (and Their Symptoms). Erişim tarihi Eylül 24, 2022.

Mayo Clinic (2018). Eating disorders. Erişim tarihi Eylül 24, 2022.