Melatonin nedir?
Melatonin, beyindeki epifiz bezi tarafından üretilen bir hormondur. Epifiz bezinde bu hormonun üretilme ve salgılanma yöntemi günlük zaman dilimine göre değişir. Örnein ışığın yoğun olduğu gündüz saatlerinde gözün ışığı algılaması sayesinde epifiz salgısı azalırken, ışık yoğunluğunun azaldığı gece saatlerinde melatonin üretimi artar ve karanlığın hakim olmasıyla etkisini gösterir. Kişinin uyku alışkanlıklarına göre kandaki melatonin miktarı değişiklik gösterebilir. Melatonin üretimi doğrudan ortam aydınlatması ile ilişkili olduğundan, melatonin seviyelerini en üst düzeye çıkarmak için yatak odası karanlık olmalıdır. Yatağa girmeden önce telefon, tablet, bilgisayar gibi mavi ışık yayan cihazların kullanılmaması ve gerekirse uyku gözlüğü kullanılması faydalı olabilir. Bu yazımızda melatonin hormonu ile alakalı detaylı bilgileri bulabilirsiniz. Yazının geri kalanında belli başlı soruların cevaplarını sizler için bir araya getirdik.

Melatonin vücuda nasıl etki eder? 
Melatonin, amino asit triptofanın metabolizması sonucu vücudumuzda üretilen serotonin molekülünün bir türevi olabilir. Beyinde yaygın olarak üretilen serotonin molekülü epifiz bezinde melatonine dönüştürülerek kana verilir.Araştırmalar, melatonin hormonunun vücut sağlığını korumada ve iyileştirmede gerçekten önemli bir rol oynadığını göstermiştir. Melatonin hormonunun vücuttaki görevlerini aşağıda sizler için inceledik.

• Melatonin öncelikle vücudun uyku düzenini düzenlemekten sorumludur. Gündüz-gece döngüsü içinde salgılanma hızı değişen melatonin nedeniyle uyku ihtiyacı, gün ışığının kaybolduğu geceleri ortaya çıkar. Yine melatonin sayesinde günün belirli saatlerinde düzenlenen uyku saatleri sayesinde uykudan uyanma sağlanır.
• Melatonin ayrıca uykunun derinliğini ve kalitesini de etkilemektedir. Buna göre yeterli melatonin salgılayan kişilerin daha dinlendirici bir uyku uyudukları belirlendi. Bu sayede melatonin aynı zamanda kardiyovasküler sağlık, yaşamsal belirtiler, sistem işlevleri ve hormon seviyeleri için düzenleyici bir faktördür.
• Vücudumuzda fizyolojik düzende meydana gelen kimyasal reaksiyonlar sonucunda çeşitli oksitleyici ve zararlı maddeler de üretilir. Bu maddelere reaktif oksijen radikalleri denir. Radikaller, yaşlanma, kardiyovasküler hastalıklar, enfeksiyonlar ve kanser gibi çeşitli hastalıkların gelişiminde kritik bir rol oynamaktadır. Melatonin gece boyunca vücutta üretilen radikalleri temizleyerek ve uzaklaştırarak vücut sağlığını korur.
• Melatonin salgılanmasının depresyonun sonuçlarını hafiflettiğini, reflünün giderilmesinde faydalı olduğunu ve göz sağlığını desteklediğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır.
• Melatonin salgılanması sırasında hipofiz bezinden büyüme hormonu üretimini de tetiklediği bildirilmiştir. Somatotropin çocuklarda büyümeyi sağlarken, yetişkinlerde kas kütlesinin gelişiminden sorumludur. Ayrıca somatotropinin vücut metabolizmasının düzenlenmesinde kritik rolleri vardır.
• Melatonin, gaz adı verilen bir molekülün salgılanmasını artırarak vücudun damarlarının genel bir genişleme tepkisine neden olur. Bu sayede vital bulguyu düşürürken kardiyovasküler hastalıkların ana nedeni olan ateroskleroza karşı da koruyucu rol oynar.
• Melatonin salgısının şeker hastalığını engellediğini gösteren çalışmalar mevcuttur. Üretimi ile orantılı olarak kandaki yağ ve kolesterol miktarı azalır. Bu nedenle kalp sağlığında destekleyici rol oynadığı gözlemlenmiştir.
• Melatonin salgısının ayrıca hücrelerde programlanmış hücre ölümü (apoptoz) mekanizmasını baskıladığı bilinmektedir. Bu sayede vücut için büyük önem taşıyan hassas hücrelerin, özellikle de sinir sisteminin temel hücresel elemanları olan nöronların yaşam sürelerinin uzatılması ve kayıplarının önüne geçilmiş olunur.
• Melatonin uyku düzenini ve kalitesini artırarak cildin yaşlanma sürecini engellemeye yardımcı olur. Yaşlanma, oksijen radikalleri ve vücut dokularının aşınması ile ilişkilidir. Melatonin, uyku sırasında dokuların kendilerini tamir etme şansı yaratır.

Melatonin takviyesi neye yarar?
Günümüzde artık melatoninin vücut üzerinde belli başlı olumlu özellikleri bilinmektedir. Bu sebeple melatonin içeren takviyeler geliştirilmektedir. Çeşitli koşullar sırasında melatonin almak, vücut sağlığını geliştirmede önemli faydalar sağlayabilir. Günde 0,5 ila 10 mg dozlarda kullanılan melatonin, genellikle uyku problemi olan kişiler için önerilir. Melatonin uyku düzeni sağladığı ve uykunun derinliğini ve kalitesini arttırdığı için uykusuzluğun hafifletilmesine yardımcı olur. Benzer şekilde, gün içinde sık uyuması gereken kişilerin melatonin takviyesi almaları da sirkadiyen ritmi düzenleyebilir ve gece uykuya dalmayı kolaylaştırabilir. Melatonin ayrıca bir antioksidan olduğu için çeşitli hastalıklara karşı koruyucu olarak da kullanılabilir. Bu anlamda melatonin kullanımı kalp damar sağlığı, sistemin düzenlenmesi, kanser olayını yavaşlatma gibi çok önemli konularda faydalı olabilir. Ayrıca depresyon semptomlarını azaltmak, reflü şikayetlerini gidermek ve göz sağlığını korumak gibi çok çeşitli faydaları vardır. Melatoninin vücut üzerinde sahip olduğu zararlı bir etki bilinmemektedir. Bununla birlikte, aşırı miktarda melatonin almak çeşitli yan etkilere neden olabilir. Dış melatonin takviyesinin vücudun kendi melatonin üretimini olumsuz etkilediğine dair söylentiler olsa da, bazı çalışmalar böyle bir etkinin kesin olmadığını göstermiştir. Ayrıca aşırı melatonin alımı bulantı, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi ve uyuşukluğa neden olabilir. Melatonin ayrıca antidepresanlar, kan incelticiler ve yaşamsal belirti ilaçları ile etkileşime girerek etkinliklerini azaltabilir. Bu nedenle melatonin takviyesi öncesi uzman bir hekimin görüşünü almak çok önemlidir.

Melatonin’ in yan etkileri nelerdir?

Takviye olarak alınan Melatonin bazen yarattığı yan etkileri de bulunabilmektedir. Bunları sizler için aşağıda maddeler halinde sıraladık.

• Ağız kuruluğu
• Ağız ülseri
• Anksiyete
• Halsizlik
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Dermatit
• Döküntü
• Duygulardan kaçma
• Enerji eksikliği
• Gece terlemeleri
• Göğüs ağrısı
• Hazımsızlık
• Hiperbilirubinemi
• Huzursuzluk
• İshal
• Kaşıntı
• Kuru cilt
• Migren
• Kilo alma
• Saldırganlık
• Ruh hali değişimleri
• Uyuşukluk
• Anormal rüyalar

Yazının kaynakları
Mayo Clinic (2021). Melatonin. Erişim tarihi Eylül 20, 2022.
NHS (2019). Melatonin. Erişim tarihi Eylül 20, 2022.