Öfke nedir?

Öfke, tatmin edilmemiş isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere karşı doğal ve evrensel bir duygusal tepkidir. Öfke, kişilerarası ilişkilerde sorunlara, boşanmaya, çalışma hayatında üretkenlik ve işlevselliğin bozulmasına, fiziksel ve psikolojik anlamda önemli sorunlara neden olabilen bir duygusal tepkidir. Fakat öfke ile saldırganlık arasındaki fark iyi anlaşılmalıdır. Öfke ve saldırganlık farklı kavramlardır. Öfke, yoğunluğu ve süresi değişen kapalı bir duygusal deneyimdir. Saldırganlık ise, bir kişiye, nesneye veya sosyal organizasyona zarar verebilecek davranıştır. Tabii ki öfke ve saldırganlığın bir arada olduğu durumlar da vardır.

Öfke nasıl ifade edilir?

Öfkenin ortaya çıkmasını hem dışsal hem de içsel faktörleri bulunmaktadır. Öfke genellikle 3 yolla ifade edilir. Bunlardan ilki öfkelenme sebebinin ifade edilmesidir. Bu, en sağlıklı yoldur. İkinci yolda, öfke bastırılır, dönüştürülür veya yönlendirilir. Bu yöntemin amacı bireyin öfkesini bastırmak ve daha yapıcı davranışlara dönüştürmek olsa da sürekli öfke duygularına bu şekilde yaklaşmak pek sağlıklı olmayacaktır. Bu durumda, öfke açıkça ifade edilemezse, daha sonra bu duygu kişiye geri döner ve psikosomatik bozukluklara veya depresyon gibi sorunlara yol açmalıdır. Öfkeyi ifade etmenin üçüncü yolu, sadece dışsal davranışları değil, aynı zamanda nefes alma ve kalp atış hızı gibi içsel tepkileri de yatıştırmaktır. Öfkeli birey, öfkesini "yapıcı" bir şekilde ifade ederken, kendi duygularını anlık ve gerçek bir şekilde ifade eder ve kendini kontrol eder. Öfke eğer yapıcı değil de yıkıcı ifade edilirse, hedef yalnızca tartışmayı kazanmak olarak algılanır. Ayrıca yapıcı olunmadığı taktirde saldırıya da dönüşebilir. Bu durumda kişi yalnızca başkalarına değil, kendine de zarar verebilir. Bir miktar öfkenin, kişiyi tehlikeye karşı korumak için harekete geçirmesi ve kişiye enerji sağlaması gibi olumlu yönleri olduğu da iddia edilmektedir. Öfkenin yapıcı ifadesi, kişiler arası ilişkilerde güveni, yakınlığı ve empatiyi besler, kişisel kontrol yolu sağlar ve iletişimin temelini oluşturur. Fakat bu durumu kontrol edemeyen kişilerde aşırı öfke tepkisi bireylerin sosyalleşme, kişisel kontrol, hoşgörü, esneklik ve sorumluluk alanlarında sorunlar yaşamasına sebep olur.

İnsanlar neden öfkelenir?

Öfkelenme anlık ve oldukça insani bir durumdur. Fakat bu duygunun çok sık ve yoğun yaşanması, altta yatan başka sebeplere dayanıyor olabilir. Öfkeyi birçk araştırmacı yorumlamıştır. Bunlardan bazılarını yazının devamında okuyabilirsiniz. Örneğin, bağlanma kuramına göre, güvensiz bağlanan çocuklar, güvenli bağlananlara göre ev ortamında ailelerine karşı daha fazla öfke göstermektedirler. Kaçınan bağlanma stiline sahip kişiler, tehlike veya sıkıntı zamanlarında sıkıntılarıyla baş edemedikleri zaman öfkelenirler. Öfkelerini doğrudan ve güçlü bir şekilde ifade ederler. Kaçınan yetişkinlerin bağlanma sistemlerini harekete geçiren durumlar, birçoğu romantik partnere yönelik olabilecek öfke ve hayal kırıklığı duyguları üretir. Kaygılı bağlanmada ise birey genellikle herhangi bir engel karşısında karşısındakinin desteğine güvendiği için öfkelenmez. Ancak karşısındaki yeterli desteği sağlamadığında veya psikolojik olarak müsait olmadığında kaygılı bireylerde öfkelenme görülür. Ancak karşısındaki kişiyi kaybetmekten korktuğu için öfkesini açıkça ifade etmek istemez. Davranış teorisyenlerine göre, öfkenin çevresel uyaranlara karşı öğrenilmiş bir tepki olabileceğini belirtiyorlar. Bu görüşe göre engelleyici nesneler ve öfkeye neden olan durumlar yeterince tekrarlanırsa, birey engele karşı öfkeyi içeren koşullu bir refleks kazanır. Sosyal öğrenme kuramına göre bireyin içinde bulunduğu kültür ve çevresel faktörler, öfke ifadesi ve davranışının oluşmasına önemli ölçüde katkıda bulunur. Cinsiyet rolü, erkeklerde üzüntü ve kırılganlık duygularını bastırır ve onları kızgın olduklarında saldırgan davranışlar sergilemeye teşvik eder. Bilişsel kuramcılar, duyguların bir kişinin düşüncelerini, yargılarını ve kararlarını etkilediğini vurgularlar. Olumlu duygular daha iyimser ve olumlu bir bakış açısı sağlarken, olumsuz duygular daha karamsar bir bakış açısına neden olur. Olumsuz duygular bireyin dikkatini sınırlar ve bilişsel süreçlerini yönlendirir. Öfkeli birey, genellikle başkalarını başına gelen olumsuz olaylardan sorumlu olarak algılama eğilimindedir. Bir kişi kızdığında, düşünceleri genellikle gerçeği yansıtmaz, olayların abartılı ve çarpık bir algısını yansıtır. Freud, bastırılan öfke tepkilerinin yerini temsillerinin aldığını savunur. Ellis ise, öfke ifadesi ile hastalıklar arasındaki bağlantıyı vurgular. Bu görüşe göre, hem bastırılmış hem de ifade edilen öfke, kalp problemleri, ülserler, cilt hastalıkları ve dahil olmak üzere psikosomatik tepkilerle sonuçlanabilir. Öfke ve kaygı, insanların hastalığa yatkınlığını artırır. Öfke ve stres sisteme zarar verdiği için sağlık açısından risklidir. Tüm psikosomatik bozuklukların başlamasına veya alevlenmesine neden olurlar. Ayrıca öfkeli kişilerin sosyal desteği azaldığı ve kişilerarası çatışmaları arttığı için ruhsal ve fiziksel sağlıkları da dolaylı olarak etkilenmektedir.

Öfke ile nasıl başa çıkılır?

Öfke ile başa çıkmanın yoluna öfke kontrolü denir. Öfke kontrolü, kişinin yaşadığı duyguları doğru bir şekilde ifade etme davranışının kazanılması olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda önemli olan nokta, kriz yönetimi sağlanarak kişinin şiddet içeren davranışlar sergilemeden ve başka bir bireye zarar vermeden duygularını ifade etme gücü kazanmasıdır. Kelimenin tam anlamıyla kontrolü ele geçirmenin birçok yolu bulunmaktadır. Ancak öfkesini kontrol etmek isteyenler için doğru yöntem bireyden bireye değişmektedir. Burada önemli olan nokta, öfkesini kontrol etmek isteyen bireyin kişilik özelliklerine ve yaşam tarzlarına en uygun olanın en başta tercih edilmesi gerektiğidir. Aynı zamanda tercih edilecek taktik, öfke kontrolünü çok fazla kontrol etmek isteyen bireyin günlük hayatını etkilememelidir. Öfkeyi kontrol etmenin çeşitli yolları vardır. Aşağıda bunlardan bazılarını bulabilirsiniz.

• Nefes tekniği
• Öfkeyi doğru şekilde ifade etme
• Spor yapma
• Stresli anlarda mola verme
• Nedenlere değil çözümlere odaklanma
• Mizaha başvurma

Öfke sorunu için kime başvurulur?

Öfke problemleriniz bulunuyorsa ya da bu duyguyu doğru yaşayamadığınızı düşünüyorsanız, psikologlara ya da psikiyatristlere başvurabilirsiniz.

Yazının kaynakları

Mayo Clinic (2022). Anger management: 10 tips to tame your temper. Erişim tarihi Eylül 29, 2022.

NHS Inform (2021). How to control your anger. Erişim tarihi Eylül 29, 2022.

Healthline (2021). Do I Have Anger Issues? How to Identify and Treat an Angry Outlook. Erişim tarihi Eylül 29, 2022.

Mind (2022). How to cope with anger. rişim tarihi Eylül 29, 2022.